Yutma Güçlüğü (Disfaji)

Yutma Güçlüğü Hakkında

Sağlıklı yutma hareketi üç aşamada gerçekleşir. Oral faz denilen hazırlık aşamasında yiyeceği çiğneme, içeceği emme ya da ağızdan boğaza gönderme eylemleri gerçekleşir. Faringeal faz aşamasında içecek ya da yiyecek yeme borusuna gönderilir. Bu aşamada besinlerin yanlış yöne nefes borusuna kaçmaması için nefes borusu kapanır. Özofageal fazda ise içecek ya da yiyecek yemek borusundan mideye gönderilir. Yutma sağlıklı bireylerde nu aşamalar ile gerçekleşir.

Yutma güçlüğü tıpta disfaji olarak tanımlanan bir sorundur. Disfaji ağızda yer alan yiyeceğin mideye inişi esnasında engellenmesi yada yanlış yola girerek soluk borusuna kaçmasına denmektedir. Yiyeceğin ses telleri seviyesine inmesi halinde penetrasyon, ses tellerinin altına geçmesi halinde aspirasyon denilen oldukça tehlikeli ve ölüme neden olabilen bir durum yaşanabilir. Aspirasyon nefes yoluyla yiyeceklerin ciğerlere kaçmasıdır.

Yemek yerken herkes bazı zamanlarda tıkanabilir ve yutma güçlüğü çekebilir. Fakat sağlıklı kişiler yiyecekler yemek borusu yerine nefes borusuna kaçtığı zaman öksürük refleksi ile boğazını temizleyebilir. Bazı kişilerde farklı hastalıklar nedeniyle boğazı temizleme işlemini yapamayabilir. Bu durum ciddi sonuçlara bazen ölüme bile neden olabilir.

Yutma güçlüğü her yaştan kişide mekanik, sinirsel, kas hastalıkları ve psikolojik nedenlere bağlı olarak ortaya çıkabilir. Disfaji üç yutma evresinde ortaya çıkabilir. Ayrıca kişinin yaşamını farklı şekillerde etkileyebilir. Yemek içmekten fazla keyif almama, yeterince beslenememe, dehidrasyon, yemekli toplantılara girmekten kaçınma, utanma, çekinme, kronik akciğer bozukluğu ya da zatürreye neden olabilecek aspirasyon gibi riskler ortaya çıkabilir.

Özofagus yutma güçlüğü (Özofagus disfaji) besinin boğazın tabanına ya da göğse yapışmasıdır. Bunun farklı nedenleri olabilir. Akalazya denilen neden alt özofagus kaslarının mideye besin girmesine izin verecek kadar dinlenmemiş olması halinde ortaya çıkabilir. Ayrıca yemek borusu çeperlerindeki kaslar da zayıflayabilir. Böyle bir durumda mideye giren besinler henüz sindirimi gerçekleşmeden hastanın boğazına gelebilmektedir. Yutma güçlüğünün bu türü kötüleşme eğilimi de gösterebilir.

Diffüz spazm, yenilen besinlerin yemek borusundan geçişi sonrası bir anda oluşan kramp ve kasılmalara verilen tıbbi isimdir. Genellikle yemek borusunun alt çeperlerinde olan istemsiz kaslar bundan etkilenir.

Özofagus darlığı denilen neden yani yemek borusu darlığı büyük lokmalar yutulduğunda yutma güçlüğü yaşanmasına yol açabilir. Daralmanın başlıca nedenleri reflü, tümörler ya da doku yaralanmaları olarak sayılabilir.

Özofagus tümörleri ise yutma güçlüğünün başka bir nedenidir. Yemek borusundaki tümör yutma güçlüğünü kötüleştirebilir. Yabancı cisimler de boğazda ya da yemek borusunda besinlerin kısmen geçmesine engel olabilir. Besinleri iyi çiğneyemeyen ya da protez dişleri olan yaşlı kişilerde boğazda sıkışma riski yüksektir. Çocuklarda da küçük oyuncak parçası, para, misket gibi cisimleri yutma eğilimi yüksektir.

Özofagus halkası denilen sorun da yutma güçlüğüne neden olabilir. Yemek borusunun altında ince daralan bölgede daha çok katı besinlerin geçişi engellenebilir. Reflü hastalığı da mide asidinin yukarıya kaçması nedeniyle yemek borusunda doku hasarlarına neden olduğundan yutma güçlüğü neden olabilir. Dokuların sertleşmesi ile oluşan skleroderma hastalığı da yemek borusu kasında zayıflamaya, asitlerin yemek borusuna kaçmasına, sıkça mide ekşimesine neden olabilir.

Gıda alerjisinden dolayı yemek borusunda eozinofil denilen hücrelerin çoğalması ile oluşan eozinofilik özofajit yutma güçlüğü nedeni olabilir. Kanser hastalarına uygulanan radyoterapi tedavisi yemek borusunda iltihaba, yara izlerine neden olabileceğinden hastalarda yutma güçlüğü gelişebilir.

Orofaringeal yutma güçlüğü ise kas ve sinir sistemi ile alakalı bazı sorunların boğaz kaslarını zayıflatması ve besinlerin ağızdan yemek borusuna ilerlemesini engellemesiyle ortaya çıkabilir. Buna boğaz felci de denilmektedir. Yutkunma sırasında içecek ya da yiyeceklerin yemek borusuna ya da burnunuza kaçtığını hissedersiniz. Bu sırada tıkanma, böğürme, öksürme gibi durumlar yaşanabilir. Buna akciğer iltihabı zatürre de neden olabilir.

En fazla görülen orofaringeal yutma güçlüğü nedenleri arasında kas distrofisi, çoklu skleroz, Parkinson gibi nörolojik hastalıklar vardır. Bu durumda hastalıklar genellikle yutma güçlüğü ile fark edilebilir. Beyin ve omurilik yaralanması, felç gibi nörolojik hasarlar da yutma güçlüğüne yol açabilir. Boğazda daha çok yemek borusunun üst taraflarında oluşan küçük kesecikler, gıda birikmesi de öksürük, ağız kokusu, yutma güçlüğü gibi belirtiler verebilir. Bazı kanser türleri ile radyoterapi gibi kanser tedavileri de yutma güçlüğüne yol açabilir. Alzheimer, boğaz ve yutak kanserleri, multipl skleroz, serebral palsi, ağız hijyeni sorunları, beyin travması gibi hastalıklar da yutma güçlüğü yaratabilir. Görüldüğü gibi yutma güçlüğü pek çok rahatsızlık ve etken sonucunda görülebilir.

Yutma güçlüğü aynı zamanda farklı belirtiler gösterebilir. Yutmanın gerçekleşmemesi, yutma sırasında ağrı, besinlerin boğazda, göğüste ya da göğüs arkasında takılmış hissi, yemek sırasında öksürme, ıslak ses çıkarma, yutma için güçlük çekilmesi, yutmanın uzun sürmesi, tekrarlayan zatürre, kilo kaybı, susuz kalma, ses kısıklığı gibi belirtiler bunlar arasındadır. Ayrıca ses kısıklığı, ağız suyu akması, mide ekşimesi gibi sorunlar da yaşanabilir.

Bebeklerde ve çocuklarda görülen yutma güçlüğü ise yemek yemeyi reddetme, beslenmede huysuzluk yapma, dikkat eksikliği, yemek yemenin, emzirmenin uzun sürmesi, ağızdan sıvı, besin gelmesi, yemek sırasında boğulur gibi olma, öksürme, nefes alma sorunu yaşama, kusma, kilo alımının yavaşlaması, tekrarlayan akciğer iltihapları gibi belirtiler gösterebilir.

Yutma güçlüğü için hastaların değerlendirilmesi uzman dil ve konuşma terapisti tarafından yapılır. Hastanın tıbbi öyküsü, yutmada etkili olan yapıların ve kasların hareketlerinin değerlendirilmesi, duruş ve ağız hareketlerinin incelenmesi yapılır. Daha sonra videofloroskopi denilen modifiye baryum yutma çalışması yapılabilir. Hastaya baryum solüsyonu içirilerek yemek borusunun içi röntgende görüntülenir. Ayrıca yutma kaslarının değerlendirilmesi de yapılır.

Dinamik yutma çalışması sırasında hastalardan baryum kaplı bazı gıdalar yutması istenir. Bu gıdaların ağızdan, boğazdan kayması sırasında görüntüler elde edilir. Bu test özellikle orofaringeal yutma güçlüğünün tanısında son derece faydalıdır. Bu şekilde nefes borusuna kaçmış olan besinler, yabancı cisimler de görülebilir.

Yemek borusunun endoskopi ile muayene edilmesi sırasında ince, ışıklı, esnek bir tüple boğazdan girilerek mideye kadar olan alan görüntülenir. Endoskop yutma güçlüğü yaratan nedenlerin belirlenmesini sağlayabilir. Manometri denilen özofagus kas testi de tanı sırasında kullanılabilir.

Basınç kaydedici ile bağlantılı olan manometre yemek borusuna yerleştirilir. Cihaz yutma sırasında yemek borusu kaslarının kasılmasını ölçer. Bu yutma güçlüğü tanısında en kapsamlı bilgi alınacak bir testtir. Hastalara yapılan testler konuşma terapisti ve radyolog ile değerlendirilir.

Hastalara verilen farklı kıvamdaki baryumlu besinlerle penetrasyon ve aspirasyon rahatlıkla görülebilir, yutma fazları değerlendirilir. Bu sayede hastalara uygulanacak beslenme programları, terapiler üzerinde daha doğru bir karar verilebilir. Hastalar bu değerlendirmede uyanık halde olurlar. Yiyeceği ağızlarına kendi istekleriyle almaları için oturur ya da ayakta olmaları gerekir. Fiber optik endoskopik yutma çalışmasında ise gırtlak, ses telleri, nefes borusu değerlendirilir. Bu test sırasında aspirasyon yutma öncesi ya da sonrası görülebilir. Bu testi konuşma terapisti ile KBB uzmanı birlikte yaparlar.

Yutma güçlüğü tedavisi dil ve konuşma terapisti tarafından belirtilere, nedenine ve tipine göre planlanır. Tedavide yutma kaslarının güçlenmesini, yutma refleksini uyarıcı sinirlere yönelik egzersizler yapılabilir. Hastanın rahat uyumasını sağlayacak pozisyonlar ve yutma stratejileri belirlenir. Ayrıca hastanın kolay yutabileceği kıvamda besinler önerilir. Diyet modifikasyonu denilen bu yöntemde ihtiyaca yönelik uygun kıvamdaki besinlerin hastaya güvenli bir şekilde sunulmasıdır.

Tedavide telafi edici manevralar denilen pozisyonel yutma tedavisi seçeneğinde besinlerin güvenli ve kolay yutulmasını sağlama amaçlanır. Bunun dışında hastanın ihtiyacına yönelik uygun ağız ve yüz motor hareketlerinin geliştirilmesi de hedeflenir. Ayrıca hastaların beslenme güvenliği de sağlanır. Bunun için farklı manevralar kullanılarak besinlerin hastaların nefes borusuna kaçması engellenir. Yutma refleksinin uyarılarak ağız boşluğundaki duyusal farkındalığın yükseltilmesini sağlayan duyusal uyarma teknikleri de yutma güçlüğü tedavisinde uygulanır.

Yutma Güçlüğü Nedir?

Yutma hareketi kısmen otomatik, kısmen kendi kontrolümüzde olan bir süreçtir. Normalde yutma sırasında çene, dudaklar, dil besini, sıvıları, tükürüğü çiğneme ve yutma için ağızda tutar. Daha sonra otomatik refleks ile içerik mideye gönderilir. Motor nöron mesajları dudak, çene, gırtlak, yüz ve dilde bulunan kaslara taşıyan sinirleri etkisi altına alarak kaslarda zayıflamaya neden olabilir. Bu etken yutkunma ve tükürüğün ağızda yönetilmesini güçleştirebilir. Bu yutma güçlüğü tıpta disfaji olarak tanımlanır. Kasların bu şekilde zayıflaması kişinin konuşmasını da etkileyebilir.

Yutma güçlüğü belirtilerinin bazıları daha belirgin olabilir. Hastaların bir kısmı bu belirtilere farkına varmadan uyum sağlamış ta olabilir. Bazı belirtiler ise hastaların yakınları, arkadaşları tarafından daha önceden fark edilebilir. Bu belirtilerin erken aşamada fark edilmesi semptomların yönetilmesine, göğüs enfeksiyonları gibi ciddi sorunların önlenmesinde önemli bir etkendir. Yutma konusunda bir sorununuz olduğunu fark ederseniz konuşma ve iletişim terapisti bir uzman ile iletişime geçmelisiniz.

Yutma şeklinin gün boyu değiştiğini, giderek zayıfladığını gözlemlemek yutma güçlüğüne işaret edebilir. Yutma güçlüğü kendini bazı belirtilerle gösterebilir. Yeme içme sırasında öksürme, ağız ve gırtlağı temizleme hissi, yemeği ve sıvıyı yutabilmek için daha fazla yutkunmaya ihtiyaç duyma, yemek sırasında öğürme, tıkanma hissi, salya akıtma, besinlerin ağızdan suyunun akması, tıkanma hissi, besinlerin gırtlakta sıkışma hissi bu belirtiler arasındadır.

Yutma güçlüğü olan hastalarda yeme içmeden zevk alamama, daha uzun sürede yeme içme, yemek yenecek sosyal ortamlardan kaçınma, kilo kaybı, kabızlık, sıvı kaybı, tıkanma korkusundan dolayı anksiyete, aspirasyon pnömonisi, göğüs enfeksiyonları gibi sorunlar yaşanabilir.

Yeme içme teknikleri ile konuşma, iletişim, ağız ve gırtlak işlevi üzerine uzmanlaşmış konuşma ve dil terapistleri yutma güçlüğü tanısında önemli bir rol üstlenmektedir. Bu uzmanlar hastalara güvenli yutma teknikleri öğretebilir, değerlendirme sonrasında güvenli olan yiyecekleri önerebilir. Hastalar sürekli olarak yutmada değişiklikler yaşayacağından devamlı takip altında olmalıdır.

Yutma güçlüğü çekenler öksürme, tıkanma, tükürük gibi endişeler yaşıyorsa doktora, terapi alabilecekleri sağlık uzmanlarına, diyetisyenlere başvurabilir. Ayrıca başkalarına bağımlı olmadan yeme içme yapabilmek için erg terapistlerden destek alınabilir. Bu uzmanlar yutma güçlüğü ile baş edebilmek ve kollarda ve ellerde gelişen zayıflıklar için hastalara yardımcı olabilir. Solunum fizyoterapistleri ise solunum ve göğüs kası gücünü korumada, nefes alma, öksürme becerilerinin gelişmesinde önerilerde bulunabilir. Bu özellikle balgam ve mukusun temizlenmesine faydalı olur.

Yutma Güçlüğü Nasıl Tedavi Edilir?

Yutma güçlüğü tedavisi nedenine yönelik uygulanır. Parkinson hastalığı, polimiyozit, hipotiroidi gibi orofaringeal yutma güçlüğü nedenleri için medikal tedavi uygulanır. Nörolojik nedenlerden kaynaklanan ciddi yutma güçlüğü tedavisinde hastalara perkütan endoskopik gastrostomi ile beslenme tavsiye edilebilir.

Enfeksiyöz ajanlardan kaynaklı akut yutma güçlüğü için nedene yönelik medikal tedavi uygulanır. Yemek borusunda halka ve benign darlıklar için endoskopik balon ile bujilerle dilatasyon yapılabilir. Primer akalazya için nitratlar, kalsiyum kanal blokerleri, endoskopik balon dilatasyonu, botoks, cerrahi myotomi hastanın durumuna göre tercih edilebilir.

Koroziv madde hasarı varsa oral yoldan alım kesilerek intravenöz hidrasyon sağlandıktan sonra ilk 1-2 günde endoskopik tetkik yapılarak hasarın derecesi tespit edilmelidir. Şiddetli bir hasar söz konusu ise antibiyotik tedavisi uygulanabilir. Yemek borusu kanserinde buji ve balon dilatasyonu, stent gibi tedavi seçenekleri uygulanabilir. Sistematik hastalıklardan oluşan yutma güçlüğü tedavisinde ise proton pompa inhibitörü gibi mide asidini azaltan tedaviler uygulanarak reflü yakınmaları azaltılabilir.

Yutma Güçlüğü Nedenleri

Yutma güçlüğü nedenleri oldukça geniştir. Yutma eyleminin gerçekleştiği her aşamada etkili olan yapıların hastalıkları ve çeşitli durumlar buna sebep olabilir. Bu yüzden uygun tedavinin planlanması için öncelikle yutma güçlüğüne neden olabilecek etkenler değerlendirilmelidir.

Enfeksiyon

Yutma güçlüğü bademcik iltihabı, grip, soğuk algınlığı, nezle gibi enfeksiyonlar nedeniyle gelişebilir. Ağız, boğaz, yemek borusu gibi yutmanın gerçekleşmesinde rol oynayan yapıları etkileyen enfeksiyonlar geçici olarak yutma güçlü yaşanmasına neden olabilir. Bu enfeksiyonların tedavi edilmesinden sonra yutma güçlüğü kendiliğinden düzelir.

Nörolojik Nedenler

Nörolojik nedenler de yutma güçlüğü oluşmasına yol açabilir. Bazı hastalıklarda yutma güçlüğü nörolojik bir hastalığın ön belirtisi olarak ta ortaya çıkabilir. ALS, MR, serebral palsi, demans, Alzheimer, beyin felci gibi nörolojik hastalıklarda yutma güçlüğü gelişebilir. Yutma güçlüğü yutmanın herhangi bir fazında etkili olabilir. Nörolojik nedenler bu sorunun yaşanmasında önemli bir yer tutmaktadır.

Metabolik Nedenler

Yutma güçlüğünün bir başka sebebi metabolik nedenlerdir. Metabolizmanın düzenini bozan obezite gibi sorunlar yutkunma zorluğuna yol açabilir.

Tümörler

Özellikle yutkunma alanını etkileyen iyi ya da kötü huylu tümörler yutma güçlüğüne neden olabilir. Yemek borusunda gelişen tümörler bu açıdan daha etkili olur. Tümörler büyüdükçe besinlerin geçişini daraltacağı için yutkunmayı büyük oranda etkiler.

Doğumsal Sorunlar

Yutma refleksinin gerçekleştiği ağız, boğaz, yutak, yemek borusu gibi bölgelerdeki doğumsal sorunlar yutkunma zorluğuna neden olabilir. Doğuştan olan yarık damak gibi baş yüz anomalileri de bunda etkili olabilir. Yutma güçlüğü çeken hastaların yapılan tetkiklerin bu tür yapısal sorunlar tespit edilebilir. Tedavi buna uygun şekilde yapılır.

Psikolojik Sorunlar

Yutma güçlüğü nedenleri arasında psikolojik sorunlar da olabilir. Hastalarda endişeye, anksiyete ve kaygıya neden olabilecek her etken yutmayı zorlaştırabilir. Yutma güçlüğünün hafif derecesini bile psikolojik sorunlar tetikleyerek şiddetlendirebilir. Aslında anksiyete ve yutma güçlüğü birbirini kötüleştiren etkenlerdir. Zaman içinde birbirlerinin kısır döngüye girmesine neden olurlar. Bu yüzden hastaların belirtileri fark ettiği erken aşamada tıbbi destek alması önerilir.

Yutma Güçlüğü Belirtileri

Yutma güçlüğü belirtileri oldukça çeşitlidir. Genel olarak yeme içme sırasında ortaya çıkan bu belirtiler hastaların kilo kaybı yaşamasına, göğüs enfeksiyonu gibi ciddi sorunların ortaya çıkmasına yol açabilir.

Ani Kilo Kaybı

Yutma güçlüğü çeken hastalarda yemeden, içmeden kendini sakınma gibi bir durum ortaya çıkabilir. Bu nedenle hastalar yeterince beslenemez ve ani kilo kaybı yaşanabilir.

Yemek Yerken Öksürük

Yutkunma refleksini yapmanızı sağlayan kasların etkilenmesi halinde yeme içme sırasında sıkça öksürmeye başlayabilirsiniz. Yutma güçlüğü çeken hastalarda bu sorun sıkça yaşanabilir. Bu konuda konuşma ve dil terapistinden öneriler alınabilir. Bu kişilerin yiyecekleri daha iyi çiğnemesi ve tükürükle karışmasını sağlaması yutmayı kolaylaştıracaktır. Yemek yerken öksürük yiyeceklerin tam çiğnenmemesi nedeniyle gelişebilir. Bunu ortadan kaldırmak için iyi çiğneme ve yutmayı kolaylaştırıcı kıvamda besinler tüketmek faydalı olacaktır.

Mide Yanması

Mide yanması da yutma güçlüğü belirtileri arasındadır. Reflü hastalarında mideyi, boğazı etkileyen yana sorunu ortaya çıkabilir. Mide asidinin yemek borusuna kadar gitmesi hastaların yutma güçlüğü yaşamasına yol açabilir.

Salya Akıtma

Salya akıtma yutma güçlüğü olan hastalarda görülebilen bir bulgudur. Hastalar yiyecek ya da içeceği yutmakta zorlandıklarından ya da yutamadıkları için ağızlarından salya akıtabilirler. Bu daha çok ileri aşamadaki yutma güçlüğü olan hastalarda görülen bir sorundur.

Tıkanma Hissi

Yutma güçlüğü olanlarda besinleri, içecekleri yutamadıklarından dolayı tıkanma hissi oluşabilir. Yutma sırasında besinlerin yemek borusunda sıkışması da tıkanmaya neden olabilir. Boğazda bir şeyler takılmış gibi hissedilebilir.

Yutma Güçlüğü Tanı Ve Teşhis Yöntemleri

Yutma güçlüğü tanı ve teşhis yöntemleri hastalarda gelişen yutma güçlüğünün nedenleri hakkında net bilgilere ulaşılmasını ve doğru tedavi planlaması yapılmasına yardımcı olur. Yutma güçlüğü çeken hastaların gastroenteroloji uzmanına, genel cerrahi ya da kulak burun boğaz uzmanına giderek muayene olması gerekir. Fiziki muayene sonucunda hastalara ileri tetkikler yapılarak varsa yutma güçlüğü tanısı konulabilir.

Fiziki Muayene

Yutma güçlüğü teşhisinde öncelikle hastaların öyküsü dinlenir. Yakınmaların ne zaman başladığı, hangi besinleri yutarken sorun yaşandığı değerlendirilir. Yutma güçlüğüne eşlik edebilecek öksürük, kulağa vuran ağrı, ses kısıklığı, ağız kokusu gibi diğer belirtiler de sorgulanır. Hastalardan alınan bilgiler genel olarak yutma güçlüğü olup olmadığı konusunda fikir verebilir.

Tetkikler

Yutma güçlüğü tanısında yapılan tetkikler arasında baryumlu incelemeler, üst gastrointestinal sistem endoskopisi, manometri gibi çalışmalar bulunmaktadır. Yutma bölgesindeki yapısal bozuklukları belirlemek için baryumlu grafi net bilgiler verebilir. Manometrik inceleme yapılması tanıyı kesinleştirir. Ayrıca bazı laboratuvar değerlendirmeleri de yapılabilir. Bazı hastalarda özofagus darlıkları anemi eşliğinde gelişebilir. Tiroit hastalıkları nedeniyle gelişen yutma güçlüğü için de tiroit fonksiyon testleri yapılabilir.

Fiber optik Endoskopik Yutma Çalışması (FEES)

Fiber optik endoskopik yutma çalışması uç kısmında ışık olan esnek ve küçük bir tüpün burundan gırtlağın arkasına doğru ilerletilmesi sayesinde içecek ve sıvıların dilin arkasından geçişi gözlenir. Bu tetkik yardımıyla hastalarda ses telleri, gırtlak, nefes borusu detaylı şekilde değerlendirilebilir.

Video Floroskopi (VF)

Bu tetkik sırasında sıvıları ve yiyecekleri yutma anını kayıt altına almak için video kullanılır. Röntgende görülmesi için sıvılar ve yiyecekler özel bir madde ile karıştırılmaktadır. Video Floroskopi (VF) yutma güçlüğünün nedenlerinin belirlenmesine ve akciğerler ile ilgili bir sorun olup olmadığını tespit etmeye yardımcı olur.

Endoskopi

Endoskopi tetkiki reflü belirtileri olan, katı gıdalarda belli dönemlerde yutma güçlüğü çeken, alt yemek borusunda halka olduğu şüphesi olan hastalarda tercih edilebilir. Endoskopi yemek borusunun gözle muayene edilmesini sağlar. Bu tetkik sırasında ucunda kamera olan esnek, ışıklı ve ince bir tüp boğazdan mideye indirilir. Tüpün geçtiği alanların görüntüleri monitör üzerinde kamera ile değerlendirilir. Bu görüntüler yutma güçlüğü nedenleri hakkında aydınlatıcı bilgiler elde edilmesini sağlar.

Manometri

Manometri çalışması yemek borusu kas testidir. Basınç kaydedici cihaza bağlı olan küçük tüp yemek borusunun içine yerleştirilerek yutma sırasında yemek borusundaki olan kas kasılmaları ölçülür.

Yutma Güçlüğü Risk Faktörleri

Yutma güçlüğü çeşitli nedenlerle gelişebilir. Ancak bazı risk faktörlerini taşıyan kişilerde bu sorunun görülme sıklığı daha fazladır. Yutma refleksinin gerçekleştiği bölgeyi etkileyen unsurlar bu risk faktörlerini içerir.

Sigara Ve Alkol Kullanımı

Sigara ve alkol kullanımı yutma sırasında rol oynayan ağız, yutak, yemek borusu, mide gibi alanlarda tahrişe neden olduğundan yutma güçlüğü gelişmesine neden olabilir. Bu yüzden sigara ve alkol kullanımı yutma güçlüğü risk faktörleri arasında kabul edilir.

Radyasyona Maruziyet

Radyasyona maruziyet tiroit nodüllerinin oluşumuna neden olabilir. Tiroit nodülleri de hastalarda yutkunma güçlüğüne yol açabilir. Nodüller büyüdükçe boğazda baskı yapmaya başlar. Dolayısıyla hastalarda yutma güçlüğü de oluşur.

Yutma Güçlüğü Komplikasyonları

Yutma güçlüğü beraberinde bazı hastalıkların gelişmesine neden olabilir. Tedavisi yapılmayan ya da geciktirilen yutma güçlüğü bazı hastalarda ciddi komplikasyonlara neden olabilir.

Yemek Borusu Hastalıkları

Yutma güçlüğü olan hastalarda yemek borusu hastalıkları gelişme riski vardır. Özellikle reflü sorunu olan hastalarda yemek borusu olumsuz şekilde etkilenebilir. Zamanında tedavi edilmeyen yutma güçlüğü yemek borusunda tahriş, keselenme, darlık gibi olumsuz etkiler yapabilir.

Zatürre

Solunumla vücudumuza giren yabancı etkenlere karşı verilen tepki öksürmektir. Ancak kasların zayıflaması ile öksürük işlevini yitirdiği zaman sıvılar ve yiyeceklere akciğerlere kaçabilir. Bu aspirasyon olarak tanımlanır. Akciğerler bunları kolay dışarıya atamadığı için aspirasyon ya da sessiz aspirasyon nedeniyle hastalarda zatürre gibi göğüs hastalıkları, aspirasyon pnömonisi denilen pnömoni türü gelişebilir. Yutma güçlüğü olan hastalarda sıkça tekrarlayan zatürre görülebilir.

Yutma Güçlüğü Nasıl Önlenir?

Yutma güçlüğü nedenleri çok farklı olan bir sağlık sorunudur. Bazen ciddi nörolojik hastalıkların bir belirtisi de olabilir. Ancak bazı hastalarda uygunsuz yaşam tarzı ve beslenme koşulları gibi etkenlerle de gelişebilir. Bu tür yutma güçlüğünü önleyebilmek için bazı önlemler alınabilir.

Hazmı Kolay Gıdalar Tüketmek

Hazmı kolay gıdaların tüketilmesi yutma güçlüğünü önleyebilir. Sert gıdalardan kaçınmak bu konuda oldukça yararlı olur. Yutma ile ilgili sorunlar yaşayan kişilerin hangi tür gıdaları yutmada zorluk çektikleri değerlendirilmelidir. Buna göre uygun kıvamdaki besinleri diyet listesine almak son derece yararlı olacaktır.

Alkolü Ve Sigarayı Bırakmak

Alkol ve sigara yutmanın gerçekleştiği bölgede çeşitli hasarlara neden olabilir. Bu yüzden kişilerde yutma güçlüğü oluşabilir. Buna engel olmak için kişilerin sigara ve alkol alışkanlığını terk etmesi gerekir.

Kilo Kontrolü Sağlanmalı

Kilo kontrolü sağlanırsa organlar yutma refleksi işlevini daha kolay yerine getirebilir. Fazla kilolu kişilerde mide sorunları, yemek borusu problemleri daha fazla görülebilir.

Yutma Egzersizleri Yapılmalı

Yutma sırasında sorun yaşayan kişilerin dil ve konuşma terapistine danışarak yutma egzersizleri yapması yutma güçlüğüne karşı iyi bir önlem olabilir. Bu egzersizler yutmada etkin olan kasların, sinirlerin işlevini kolaylaştırır.

Sık Sorulan Sorular

Yutma güçlüğü ile ilgili makalemizde genel bilgileri bulabilirsiniz. Yutma güçlüğü nedenleri, tanısı ve tedavisi hakkında bilgi sahibi olabilirsiniz. Bu bölümde yutma güçlüğü ile ilgili merak edilen sorunların yanıtlarına ulaşabilirsiniz.

Yutkunma güçlüğü kimlerde görülür?

Yutkunma güçlüğü bebeklerden yaşlılara kadar hemen herkesi etkileyebilir. Araştırmalar bu sorunun 50 yaşından sonra görülme sıklığının %10 oranında olduğunu göstermektedir. Ayrıca yaşla birlikte yutkunma güçlüğü görülme sıklığı artmaktadır. Hastanede yatarak tedavi gören hastaların ortalama %1 kadarında yutma güçlüğü görüldüğü belirlenmiştir. Evde bakım hastalarında ise bu oran %30-6o düzeyindedir. İnme, kafa travması, Parkinson hastalığı gibi rahatsızlıkları olan hastalarda ise %30-50 oranında orofaringeal yutma güçlüğü görülmektedir.

Tiroit bezi sorunları yutkunma güçlüğüne neden olur mu?

Tiroit bezi sorunları yutkunma güçlüğü nedenleri arasında gösterilmektedir. Özellikle tiroit bezi nodülleri büyüdükçe bariz şekilde yutma güçlüğünün oluşmasına neden olur. Nodülün büyümesi boğaza, yemek borusuna baskı yapacağından yutkunma zorluğu yaşanabilir.

Yutkunma güçlüğüne neden olan hastalıklar nelerdir?

Yutkunma güçlüğü (Disfaji) ağızdan alınan besinin mideye gönderiminin mekanik olarak engellenmesi ya da azalması, yutmayı sağlayan kas gücünden azalması ya da kaslar arasındaki koordinasyonun bozulması nedeniyle gelişen bir semptomdur. Yutkunma güçlüğüne neden olan hastalıklar genellikle ağız boşluğu, yemek borusu, yutak ya da mide ile yemek borusu birleşimde oluşan sorunlardır. Ağızda mantar enfeksiyonu, anjin, bademcik gibi hastalıklar da yutkunma güçlüğüne neden olabilir. Fakat bunların etkisi kısa süreli olur. İyileşme sonrasında yutma güçlüğü de ortadan kalkar. Polio ya da beyin kökenli felçler yüzünden yemek borusunun işlevi engellenirse hastalarda yutma güçlüğü gelişebilir. Multipl skleroz gibi kas ve sinir hastalıkları da yutkunma güçlüğü yapabilir.

Yutkunma güçlüğüne neden olan hastalıklar arasında en ciddi olanları yemek borusu kanserleri olarak gösterilebilir. Kanserin ileri aşamaları yutkunma güçlüğünü daha belirgin hale getirir. Bu yüzden ilerleyici şekilde ortaya çıkan yutkunma güçlüğü çok önemli bir semptomdur. Yemek borusundaki kas spazmları, sinirsel kasılma, kimyasal tahriş, keselenme gibi sorunlarda yutkunma güçlüğü çekmenize neden olabilir.

Yutkunma güçlüğü tedavi edilmezse ne olur?

Yutkunma güçlüğü tedavi edilmezse nedenine bağlı olarak çeşitli sorunlara neden olabilir. Hastalarda tekrarlayan göğüs enfeksiyonları, aspirasyon pnömonisi gibi ciddi sonuçlar ölümcül riskler taşımaktadır. Bu yüzden geçmeyen yutma güçlüğü nedeni belirlenerek tedavi edilmelidir.

Yutkunma güçlüğü tedavisinde bitkisel tedavi yöntemleri kullanılıyor mu?

Yutkunma güçlüğü tedavisinde bitkisel tedavi yöntemleri önerilmektedir. Ancak bunların bir uzmana danışılarak kullanılmasında yarar vardır. Bu öneriler arasında çiğ Hindistan cevizi yağı, öğütülmüş keten tohumu, yoğurt, muz, balık yağı, aloe vera, kekik yağı gibi bitkisel çözümler var. Bu öneriler daha çok yutma güçlüğüne neden olan enfeksiyonların ve bazı rahatsızlıkların iyileşmesinde etkili olduğundan yutma güçlüğünü hafifletmektedir.

Yutkunma güçlüğünü iyileştirmek için evde uygulanabilecek yöntemler nelerdir?

Yutkunma güçlüğünü iyileştirmek için mutlaka bir uzmana danışılmalıdır. Ancak uzmanın önerisi ile evde uygulayabileceğiniz bazı yöntemler bu sorunla başa çıkmanıza yardımcı olabilir. Yutma sırasında dik durmak, besinlerin içeceklerin nefes yoluna girmemesi için yutmadan önce çeneyi öne göğsünüze doğru eğmek, ağzınızı boşaltmayı kolaylaştırmak için birkaç defa yutkunmak faydalı olacaktır.

Dil ve konuşma terapisti tarafından önerilen yutkunma hatırlatıcı kullanmak, yeme içme için valfli pipet gibi kolaylaştırıcı ekipmanlar kullanmayı da deneyebilirsiniz. Özellikle valfli pipet ile aspirasyon riskini azaltabilirsiniz. Çok yorgun olduğunuz zaman yemek yememek, yemeyi genellikle gündüz saatlerinde yapmak, yutmayı kolaylaştırmak için farklı kıvamda yiyecekler tüketmek, gerekirse boyundaki zayıflığı destekleyecek şekilde kafa desteği kullanmak gibi yöntemler de uygulanabilir.

Hangi gıdalar yutkunma güçlüğüne neden olur?

Yutkunma güçlüğüne hem katı hem de sıvı gıdalar neden olabilir. Sadece katı gıdalara karşı yutma güçlüğü çeken hastalarda mekanik nedenler göz önüne alınmalıdır. Yemek borusu lümeni normalde 4 cm kadar genişleyebilir. Bu genişlemenin 2,5 cm kadar olması halinde katı gıdalar, 1,3 cm kadar olması durumunda sıvı gıdalarda yutkunma güçlüğüne neden olabilir. Hastalarda değişik kıvamdaki gıdaların denenmesi halinde hangilerinin yutkunma zorluğuna neden olduğu anlaşılabilir.

Yutma güçlüğü kanser belirtisi midir?

Yutkunma güçlüğü bazı durumlarda yemek borusu kanserlerinden dolayı gelişebilir. Yutma güçlüğünün her geçen gün daha şiddetli olması halinde kanserden şüphe edilebilir. Çünkü yemek borusundaki kanserli tümör büyüdükçe yemek borusunu daraltacak ve yutkunma daha zor olacaktır. Bunun teşhis edilmesi için hastaların detaylı şekilde muayene edilmesi gerekir.

Yutkunma güçlüğü konuşma bozukluğuna neden olur mu?

Yutkunma güçlüğü hastalarda konuşma bozukluğuna neden olabilir. Yutkunmayı sağlayan, kolaylaştıran kasların olumsuz etkilenmesi konuşmayı da bozmaktadır.

Yutkunma güçlüğü bebeklerde görülür mü?

Yutkunma güçlüğü bebeklerde de görülebilir. Doğuştan olabilecek baş yüz anomalileri gibi nedenler bunda etkili olabilir. Bebeklerde emzirme süresinin uzun sürmesi, beslenme sırasında bebeğin huysuzlanması, aşırı terlemesi, yediklerini çıkarması gibi belirtiler yutma güçlüğü olduğunun işareti olabilir. Yutkunma güçlüğü olan bebeklerde emme, yeme, içme süreçleri daha zor olur. Genellikle ağızda yemek, sıvı birikimi olur. Bu göllenme yapacağı için salya akıntısı sorunu yaşanabilir. Akıntıların, besin kalıntılarının geniz yoluna kaçması da yaygın görülen bir sonuçtur.

Yutma güçlüğü için hangi bölüme gidilir?

Yutma güçlüğünün ortaya çıkmasında üst solunum yolu hastalıklarının etkisi oldukça büyüktür. Yemek borusunu ilgilendiren bu sorunla kulak, burun ve boğaz hastalıkları bölümü ya da gastroenteroloji bölümü ilgilenir. Ancak ilgili bölümlerin olmadığı yerlerde dahiliye bölümüne başvurulması da yeterlidir.

Yutma güçlüğü neyin belirtisidir?

Yutma güçlüğünün ortaya çıkmasında onlarca farklı faktör saymak mümkün olsa da belirtinin ortaya çıkmasından sonra hasta şu ihtimaller açısından değerlendirilir: Yemek borusunda yabancı cisim olması, yemek borusu iltihapları, mide hastalıkları, nörolojik hastalıklar, kas – iskelet sistemi hastalıkları, üst solunum yolu enfeksiyonları.

Yutma güçlüğü psikolojik mi?

Yutma güçlüğü çok nadiren, duygusal bazı travmalardan ya da yoğun olarak ağlandıktan sonra ortaya çıkar. Duygusal travma ortadan kalktıktan sonra da yutkunma fonksiyonu normale döner. Yani evet, nadiren de olsa yutma güçlüğü psikolojik kaynaklıdır.