Göz Tembelliği (Ambliyopi)

Göz Tembelliği Hastalığı Hakkında

Tıpta ambliyopi olarak tanımlanan göz tembelliği genellikle küçük yaşlarda ortaya çıkan görme azlığı ile karakterize olan bir göz hastalığıdır. Işığın retinaya yani ağ tabakaya düşmesini engelleyen bir neden ya da iki göz arasında numara farkının olması göz tembelliğine yol açabilir. Bu rahatsızlık gözde ve görme yollarında herhangi bir hastalık bulunmadan görmenin engellenmesi ya da iki göz arasındaki anormal etkileşim sonucunda ortaya çıkabilir. Genellikle tek gözde etkili olur. Ancak nadir olarak her iki gözü etkileyebilir.

Göz tembelliği hastalarda görme azlığı, bulanık görme ve çift görme gibi yakınmalara neden olur. Bu rahatsızlığın en sık görülen nedeni her iki gözde farklı derecelerde olan kırma kusurlarıdır. Şaşılık olarak bilinen kayan göz sorunu da göz tembelliğine yol açabilir. Bunlar dışında göz kapağı düşüklüğü (Pitozis), göze bağlı oluşan katarakt, gözün ön saydam tabakasında iz (Korneal skar) gibi görmeyi engelleyebilecek sorunlar nedeniyle beyin ve göz arasındaki iletişimin anormal olması da tek taraflı ya da çift taraflı göz tembelliğine neden olabilir.

Göz tembelliği tanısı için çocukların okul öncesi gelişim döneminde herhangi bir yakınma olmasa da mutlaka bir göz muayenesinden geçirilmesi gerekir. Özellikle serebral palsi gibi nörolojik hastalığı bulunanlar, sendromik çocuklar, erken doğan bebekler, ailesinde şaşılık ya da göz tembelliği olan çocuklarda risk oranı yüksektir.

Görmeyi engelleyen durumların olması ya da şaşılık sorununun olması halinde bu sorunların giderilmesi göz tembelliği oluşmasına engel olabilir. Tedavide görme sorunu olmayan göze kapama yapılması en fazla kullanılan yöntemdir. Bu göz tembelliği olan gözün kullanımını teşvik edici etki yapar. Kapamanın süre olarak tam ya da kısmi olarak yapılması göz tembelliğinin derecesine ve hastanın yaşına göre belirlenir. Bu yöntem 11-12 yaşlarına kadar olan hastalarda etkili olur. Bu yaşlardan sonra kapama tedavisi faydalı olmaz. Tedavide görme sorunu olmayan gözün ilaçla bulanıklaştırılması yöntemi daha çok kapama tedavisine uyum gösteremeyen hastalarda tercih edilir. Göz tembelliği tedavisinden sonra hastalar rutin kontrollerini ihmal etmemelidir.

Göz Tembelliği Nedir?

Göz tembelliği (Ambliyopi) gözlerini ikisini ya da birini etkileyen, görme keskinliğini % 20 ya da daha fazla oranda azaltan bir göz hastalığıdır. Toplumda görülme sıklığı % 1-4 arasında değişir. Beyinde görme yeteneği doğuştan itibaren vardır. Doğuştan itibaren bu yetenek hızlı bir gelişim gösterir. Ancak doğuştan ya da sonradan gelişen şaşılık, katarakt gibi göz bozukluklarından kaynaklı görsel uyarıların beyne iletilmesinde bozukluk olursa bebeklik ve çocukluk çağında göz tembelliği oluşabilir.

Göz tembelliğini önlemek ve her iki gözün beraber kullanılmasını yani binoküler görmeyi sağlamak için doğumdan sonraki iki yıl içinde sinir sisteminin esnek olduğu zaman tedaviye başlanmalıdır. Tedavi ne kadar erken yaşta yapılırsa sonuç daha başarılı olur. Ailede göz tembelliği olan çocukların ya da şaşılık sorunu olanların 3 yaşına gelmeden bir göz doktoruna götürülmesi gerekir. Çocuk açısından herhangi bir risk faktörü ya da yakınma olmasa da göz muayenesi 3-4 yaşlarına kadar yapılmalıdır.

Göz tembelliği dışarıdan bakılarak anlaşılmaz. Bu yüzden kişinin kendisi bile bunu fark edemez. Bu rahatsızlığın teşhis edilmesi için test yapılmalıdır. Yaş ilerledikçe göz tembelliği tanısı daha zor olur. Bu kişilerde göz tembelliği tesadüfen fark edilebilir. Eğer kişinin göz kayması sorunu varsa bu göz tembelliğinin işareti olabilir. Ailelerde çocuklarını iyi takip etmelidir. Çocuklar oyun gibi bir gözünü kapatarak bakıyorsa, göz tembelliği sorunu olabilir. Bu durumda en kısa sürede çocuk için göz muayenesi yapılması gerekiyor.

Hastaların tedavisinde görme azlığı olan göz kullanmaya teşvik edilir. Bunu sağlamak için görme sorunu olmayan göz haftalarca, bazen aylarca kapatılır. Bu sayede hasta zayıf gören gözünü kullanmaya alışabilir. Ancak kalıcı tedavi için gözde düzelme olduğunda tedaviyi kesmemek gerekir. Bazı hastalarda yıllarca kısmı kapama tedavisinin uygulanması gerekebilir. Çocuklarda odaklanma sorunu varsa gözlük kullanılabilir. Gözlük yeterli olmaz ise kapama yöntemiyle tedaviye destek olunabilir.

Göz tembelliği tedavisinde göz içi lens kullanımı da tercih edilebilir. Görme sorunu olmayan göze damla ya da özel lensler kullanılarak bulanıklaştırılabilir. Bu yöntemde görme azlığı olan gözün kullanımını teşvik eder. Göz tembelliği tedavisi genellikle şaşılık ameliyatı öncesinde yapılır. Ameliyat yapıldıktan sonra kapama tedavisi uygulanabilir. Eğer hastalarda katarakt ya da göz hastalığı belirlenirse cerrahi müdahale yapılabilir. Göz tembelliğin tedavi edilmesi sebebin ortadan kaldırılması ve zayıf gören gözün güçlendirilmesiyle sağlanır.

Görülme Sıklığı

Gözün işlevini tam olarak yerine getirmesini engelleyen göz tembelliği görülme sıklığı oldukça fazladır. Toplumda % 1-4 oranında görülen bu rahatsızlık, ortalama her 100 kişiden birini etkileyebilir.

Göz Tembelliği Çeşitleri

Göz tembelliği çeşitleri arasında en fazla görüleni şaşılık kusurudur. Gözün kayması nedeniyle göz tembelliği gelişir. Gözdeki kırma kusurlarından oluşan göz tembelliğinde ise kırma kusurunun yüksek olması nedeniyle bir göz diğer gözden daha bulanık görür. Zamanla göz tembelleşebilir. Gözlerde görünüşte bir sorun olmadığından bu tür göz tembelliğinin tanısı daha zordur. Bu yüzden tedavide geç kalınabilir. Göz dokularında oluşan bulanıklık yani katarakt denilen sorun da erken dönemde gelişen göz tembelliğine yol açabilir. Bunun tanısı için hastaya kırmızı yansıma testi uygulanmalıdır. Doğumsal ortaya çıkan katarakt zaman kaybetmeden cerrahi müdahale ile tedavi edilmelidir.

Şaşılık

Şaşılık denilen göz kusurunda gözler birbiriyle olan paralelliğini kaybeder. Gözlerin her birinde altı tane göz kası vardır. Bu kasların birinde ya da birkaçında güçsüzlük veya güç fazlalığı gözlerin kaymasına neden olabilir. Gözün biri düz bakarken, diğer göz yukarı, aşağı ya da dışa doğu bakabilir. Bu göz kusuru bazen iki gözü birden etkileyebilir.

Şaşılığın nedeni bağlı olarak gözlerdeki kayma kalıcı ya da geçici olabilir. Bunun toplumda görülme sıklığı kız erkek çocuk ayrımı olmadan yaklaşık % 4 seviyesindedir. Hastalarda gözlerdeki paralelliğin kaybolması, gözlerde sulanma, ağrı, bulanık görme, çift görme, görüntünün üç boyutlu olması gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Ayrıca şaşılığın derecesine göre yüzün ya da başın bir tarafa dönmesi, başın öne eğildiğinde gözün yukarıya bakması, çenenin kalkık olması gibi belirtilerde görülebilir. İleri yaşlarda gelişen şaşılık kendini çift görme ile gösterir. Aynı zamanda başın sürekli eğik tutulması, baş ağrısı gibi belirtiler olur. Göz kayması dışa doğru olan yetişkin ve çocuk hastalar güneş ışığında tek gözünü kapamayı tercih eder.

Ailesinde şaşılık öyküsü olanlar, küçük yaşlarda ateşli havale geçirenler, erken doğanlar, başını çarpma gibi travma geçirenler, akraba evliliği yapanlar, hamileliği sorunlu geçenler şaşılık açısından daha riskli olurlar.

Şaşılık tanısı için özel cihazlar ve tetkikler yapılır. Hastaların en geç bir yaşına kadar muayenesi olması önerilir. Şaşılık tanısı ve tedavisi içi uzmanlar 6-12 aylar arasında yapılan göz muayenesinin önemli olduğunu belirtirler. Bebeklerde 6 aydan sonra geçmeyen göz kaymaları mutlaka tedavi edilmelidir. Çocuklarda herhangi bir yakınma olmasa da şaşılığın göz tembelliğine neden olmaması için 3-4 yaşına kadar mutlaka göz muayenesi yapılmalıdır.

Anizometropik Göz Tembelliği

Anizometropik göz tembelliği iki gözdeki kırma kusurunun farklı olması nedeniyle, yüksek kırma kusuru olan gözün bulanıklaşmasıyla gelişir. Göz tembelliği vakalarının yaklaşık yarısını bu tür oluşturur. Bu göz tembelliğinin tanısı diğerlerine göre daha zordur. Çünkü görünüşte herhangi bir bulguya rastlanmaz. Teşhis için hastaların detaylı bir göz muayenesinden geçmesi gerekir.

Deprivasyon Tembelliği

Deprivasyon göz tembelliği gözde konjenital katarakt ya da kornea hasarı bir sorun yüzünden gelişen ve kontakt lens ya da gözlükle düzelmeyen görme azlığıdır. Bu kişinin sinir sistemini etkiler. Ailesinde göz tembelliği olanlarda daha sık görülür. Toplumda görülme sıklığı her iki cinsiyette % 2-2,5 oranındadır. Bazı hastalarda doğuştan, bazılarında sonradan gelişebilir. Hastalarda muayene sırasında her iki gözde görme azlığı ayrı ayrı ölçülmelidir.

Organik Göz Tembelliği

Göz tembelliği uygun şekilde tedavi edilmesine rağmen düzelmiyorsa organik göz tembelliği vakasından bahsedilebilir. Bu göz kusur gözde ve görme mekanizmasındaki patolojiler nedeniyle gelişebilir. Miyelinli sinir lifleri, optik sinir hipoplazisi, kolobomu varlığında organik göz tembelliği oluşabilir.

Tedavisi

Göz tembelliği kendiliğinden düzelmez. Mutlaka tedavi edilmesi gerekir. Erken dönemde teşhis edilen göz tembelliğinin tedavisi daha başarılı olur. Hastanın tedavisinde gözlük kullanılabilir ya da tembel olmayan göz kapatılarak tembel gözün çalıştırılması hedeflenir. Göz tembelliği tedavisinde genellikle cerrahi müdahale gerekmez. Hastalara hekimleri tarafından önerilen göz egzersizleri (ortoptik uygulamaları) ile tedavi edilebilmesi mümkündür. Temel tedavi hastaya uygun numarada gözlük kullandırmak ve görme azlığı olan gözün görme için zorlanmasıdır.

Göz tembelliği tedavisi 10 yaşına kadar daha başarılı olur. Kapama tekniği sayesinde sağlam göz kapatılarak zayıf gözün çalıştırılması hedeflenir. Hastanın yaşı ne kadar küçük olursa, gözün kapatılma süresi de kısalır. Ayrıca tedavi daha kısa sürer.

Ortoptik tedaviler göze uygulanan fizik tedavi çalışmalarıdır. Görsel terapi merkezlerinde uygulanan bu tedavi kapatma tekniği ile birlikte gözü çalıştıracak uygulamaları kapsar. Hastalara uygulanan seanslar ortalama 40 dakika sürer. Bu tedavi yöntemlerin dışında evde uygulanan ve 150 seanstan oluşan interaktif çalışmalar, ortalama 10 seans halinde özel bir cihazla uygulanan CAM tedavisi, göz egzersizlerini içeren görsel terapi uygulamaları, beyne görmeyi öğretmek için uygulanan vision therapy gibi farklı göz tembelliği tedavileri bulunmaktadır.

Göz tembelliği 10 yaşını geçen hastalarda (Neurovision) nörovizyon tedavisi ve görsel terapi uygulamaları ile tedavi edilir. Bilgisayar programları ile uygulanan nörovizyon tedavisi kapama tedavisine yardımcı olur.

Kapama Tedavisi

Göz tembelliği tedavisinde en sık kullanılan yöntem olan kapatma tedavisi sağlam gözün kapatılması ve tembel gözün çalıştırılması esasına dayanır. Göz tembelliğinin derecesine ve hastanın yaşına göre kapatma süresi belirlenir. Hastanın yaşı küçük olduğu zaman kapatma süresi de az olur. Ayrıca tedavinin süreci de kısalır.

Tam Gün Kapama

Kapama tedavisinin prensibi net gören gözün kapatılmasıyla görme azlığı olan tembel gözün çalıştırılması esasına dayanır. Kapama süresinde göz tembelliğinin oranı ve hasta yaşı belirleyici olur. Kapama tedavisinin en etkin olanı tam gün kapatma şeklinde uygulananıdır. Fakat bu tedavide deprivasyon tembelliği, huzursuzluk ve uyum zorluğu çekilmesi gibi komplikasyonların gelişme oranı daha fazla olur. Bu yüzden hastalar iki haftalık periyotlarla takip edilmeli ve gözde vizyon kaybı değerlendirilmelidir. Huzursuzluk ve uyum zorluğu çeken hastalarda da tedavinin sonlandırılması gerekebilir.

Parsiyel Kapama

Göz tembelliğinin en etkin tedavi yolu olan kapatma tekniği bazı pastalarda parsiyel kapama yani kısmi kapama şeklinde uygulanabilir. Bu tedavinin uygulandığı hastalar kazalara karşı mutlaka koruma altına alınmalıdır.

Minimal Kapama

Kapama tedavisi bazı hastalarda minimal kapama şeklinde uygulanabilir. Bu tedavi günün belirli zamanlarında, belirli sürelerde uygulanır. Hastalara aktiviteleri için zaman kazandırır. Bu yöntemlerin tercihi hastadaki göz tembelliğinin derinliğine ve yaşına göre belirlenir.

Penalizasyon Tedavi

Penalizasyon tedavi sırasında yapay anizometropi oluşturulmaktadır. Bu tedavi atropin penalizasyonu ve optik penalizasyon olarak ikiye ayrılır. Tedavide net gören gözün uzak ve yakın görmesi bulanık hale getirilir. Bu şekilde tembel gözdeki görüntü netleştirilir. Böylece görme merkezindeki süpresyona engel olunur. Kapama tedavisi göz tembelliğinde öncelikli tedavi seçeneği olmasına rağmen, çocuklar ve aile açısından sorunlara neden olabilir. Bu yüzden penalizasyon tedavi gibi diğer seçenekleri de kullanılabilir.

Atropin Penalizasyonu

Penalizasyon tedavi için atropin penalizasyonu kullanılırsa her gün ya da haftada 2-3 defa net gören göze sabahları 1 damla % 1 lik atropin damlatılmaktadır. Bu şekilde göz tembelliği olan gözde düzelme hedeflenir.

Optik Penalizasyon

Penalizasyon tedavi seçeneğinde optik penalizasyon kullanılırsa, göz tembelliği olan gözde + cam ilavesi yapılarak yakın görüş arttırılır. Bu uygulamada sağlam gözdeki düzeltme oranı daha az olur.

Cam Tedavisi

1978 yılında Campbell tarafından geliştirilen CAM tedavisi sırasında tembel olan gözün yüksek oranlı kontrasta sahip uzaysal frekanslarla uyarılması ve görme keskinliğinin normalleştirilmesi amaçlanır. Yarım saat süren seanslar özel bir cihazla haftalık olarak 10 defa uygulanır. Tedavi sırasında yüksek konsantrasyonu olan siyah beyaz çizgileri bulunan gratingler kullanılmaktadır. Üstünde kalınları azalan gratingler olan 7 tane disk sırayla birer tur döndürülür. Bu esnada hastanın disklere bakması sağlanır. Bu tedavide herhangi bir ilaç ya da cerrahi girişim kullanılmaz.

İlaç Tedavisi

Görme sistemlerindeki nörofizyolojik ve nöroanatomik patoloji olarak tanımlanan göz tembelliği için ilaç tedavisi de faydalı olabilir. Santral sinir sistemine yönelik ilaçlarla görme keskinliği arttırılmaya çalışılır. Hastalarda bu tedavi sonucunda belli oranda geçici bir iyileşme görülebilir. Tedavide en fazla kullanılan ilaçlar levadopa, kitikolin, anoksin, musimol gibi ajanlardır.

Anoksin

Anoksin göz tembelliği tedavisinde kullanılan ajanlar arasındadır. Sinir sistemine etki eden ve geçici olarak tembel gözde et görüş sağlayan özelliği vardır.

Kitikolin

Göz tembelliği için uygulanan ilaç tedavisi sırasında kitikolin kullanılabilir. Geçici olarak gözde görme keskinliği sağlar.

Musimol

Görme azlığı olan gözün tedavisi sırasında musimol kullanılırsa, santral sinir sistemi uyarılarak gözde görme netliği oluşturulabilir.

Levadopa

İlaç tedavisi sırasında kullanılan ajanlar arasında bulunan levadopa tembel gözde görüşü geçici olarak düzeltebilir.

Bikukulin

Bikukulin göz tembelliği için uygulanan ilaç tedavisi sırasında kullanılırsa görme keskinliği bir süre düzeltilebilir. İlacın etkisi geçene kadar hastanın görme sorunu azalır.

Nörovizyon Tedavisi

Hastaların nörovizyon tedavisine uygunluğu detaylı bir muayene sonucunda belirlenir. Görme seviyesi % 15-20 oranının üzerinde olanlar, yaşı 10-55 arasında olanlar, gözdeki kayma seviyesi sekiz prizmanın altındakiler ve görmeyi engelleyecek patolojisi olmayanlar bu tedaviye uygun görülür.

Tedaviye alınan hastaların ilk seansı hastanede doktor tarafından yapılır. Yaklaşık 40 seanstan oluşan tedavide seanslar 30-40 dakika sürer. İlk seanstan sonra hastalar tedaviyi evde ya da uygun bir yerde kendilerine verilen bilgisayar programı yardımıyla uygulayabilirler. Nörovizyon tedavisinde 1-2 seans sonra hastaların görüş seviyesi bilgisayar programı tarafından algılanır. Bu veriler bilgisayara kaydedilir ve her seans sonunda hastaya özel çalışma yapılır. Hastalar bu çalışmaları uygular.

Hastaların aylık kontrolünde doktor sistemdeki kontrast duyarlılık bilgilerini, görsel keskinlik oranını değerlendirerek, hastaya özel tedavi sürecinin gelişimine bakar.

Nörovizyon tedavisinin başarısında seansların haftada birer gün arayla 3 defa 40 dakikalık olacak şekilde düzenli olarak uygulanması gerekir. Tedavi sırasında 5.10.20. ve 40. seanslardan sonra hastaların doktor tarafından kontrol edilmesi gerekir. Bu sayede 3-4 ay içinde göz tembelliği tedavisinden başarılı sonuçlar alınabilir.

Göz Tembelliği Hastalığının Nedenleri

Göz tembelliği görme sisteminde, gözde, göz sinirinde herhangi bir yapısal bozukluk olmadığı halde bir gözün ya da iki gözün birden düşük görme kapasitesine sahip olmasıdır. Doğumla birlikte öğrenilmeye başlanan görme duyusu beyin geliştikçe daha ayrıntılı hale gelir. Ancak görmeyi engelleyecek bir sorun olursa gözde ya da gözlerde bulanık görme ya da az görme sorunu oluşabilir. Göz tembelliği hastalığının en fazla görülen nedenleri arasında gözlerde ya da tek gözde kayma sorunu yani şaşılık vardır. Ayrıca gözlerde kırma kusuru olması da hastalığın nedenleri arasındadır. Bunların dışında korneada leke, görüşü engelleyen katarakt, göz kapağı düşüklüğü gibi göz hastalıkları da göz tembelliği nedeni olabilir.

Gözün Sağlıklı Gelişmemesi

Gözün sağlıklı gelişmemesi kişide göz tembelliğinin oluşmasına neden olabilir. Görme netliği keskinliğinin kaybeder ve göz tembelleşmeye başlar. Bu bazı kişilerde her iki gözde birden etkili olabilir.

Göz Tembelliği Hastalığının Belirtileri

Göz tembelliği adı verilen hastalığın en önemli belirtileri gözde kayma olması yani şaşılık sorunudur. Şaşılık sorununun tedavisi için mutlaka doktora gidilmesi gerekir. Kayan gözün tembel olduğu kabul edilir. Göz tembelliği kaymanın nedeni olabilir ya da gözde kayma olduğu için göz tembelliği gelişebilir. Eğer göz tembelliğinden kaynaklanan kayma olursa, tembel göz tedavi edilirse şaşılık sorunu giderilebilir.

Gözlük numaralarının yüksek olması da göz tembelliği belirtisi olabilir. Kırma kusuru fazla olan kişiler etrafı net görebilmek için daha yakından bakmaya çalışırlar. Yandan bakma eğilimi de göz tembelliği nedeniyle olabilir. Daha detaylı ve net görmek için görüşü iyi olan göz ile bakmaya çalışmak diğer gözün tembel olduğunu gösterebilir.

Hastalığın belirtileri arasında çocukların okul başarısının düşmesi ya da gerilemesi de olabilir. Gözde görme azlığı olan çocuklar ders takibinde zorluk çekebilir. Öğretmenler bu konuda en iyi gözlemcidir. Bu nedenle aileler öğretmenlerin uyarılarını dikkate almalı ve çocuklarını bir göz doktoruna götürmelidir.

El göz koordinasyonu gerektirecek işlerde çocukların zorlanması göz tembelliği belirtileri arasında olabilir. Her iki gözün kullanıldığı işlerde de zorluk çekilmesi bir belirti olarak kabul edilir.

Dünyaya iki gözle bakmak üç boyutlu derinlik hissinin oluşmasını sağlar. Gözün birisinde tembellik olursa bu derinlik oluşturulamaz. Derinlik eksik olduğu zaman mesafe ayarlaması zor olur. Bu nedenle sakar çocukların göz tembelliği olabilir.

Şaşılık Belirtileri

Göz tembelliğinden kaynaklanan ya da göz tembelliği nedeni olabilen şaşılık belirtileri dışarıdan bakıldığında bile kendini gösterebilir. Gözde kayma olması yani gözlerde paralellik olmaması, çift görme, bulanık görme, göz sulanması şaşılık belirtisi olabilir. Şaşılık belirtileri hem dışarıdan görülebilir hem de hasta tarafından fark edilebilir. Bu göz sorunun gecikmeden tedavi ettirilmesi gerekir.

Gözde Paralelliğin Olmaması

Her iki gözde bulunan kaslarda bozukluk olursa gözde paralellik kaybolabilir. Bu sorun gözde kaymaya yani şaşılığa neden olabilir. Şaşılığın en belirgin belirtisi olan bu sorun acilen bir göz doktoruna gidilmesini gerektirir.

Bulanık Görme

Şaşılık sorunu olan hastalarda bulanık görme sıkça rastlanan bir bulgudur. Gözde kayma eşliğinde bulanık görme sorunu yaşanıyorsa bu muhtemelen gözde tembellik geliştiğine işarettir.

Çift Görme

Şaşılık sorunu olan kişilerde çift görme sorunu da olabilir. Gözlerdeki paralellik ortadan kalktığı için bu sorun yaşanabilir. Gözlerin birlikte hareket etmemesi çift görmenin oluşmasına neden olabilir.

Baş Ağrısı

Şaşılık hastalarda baş ağrısına neden olabilir. Daha net görebilmek için çaba harcayan kişiler bu zorlamadan dolayı baş ağrısına maruz kalabilir.

Gözlerin Sulanması

Gözlerde kayma sorunu olan kişilerde göz sulanması sorunu da yaşanabilir. Bu tür belirtilerin mutlaka önemsenmesi gerekir.

Anizometropik Göz Tembelliği Belirtileri

Anizometropik göz tembelliği görme azlığı ile ortaya çıkan göz tembelliği vakalarının hemen hemen yarısını oluşturur. Yüksek görme kusuruna sahip olan gözde bu tür göz tembelliği oluşabilir. Hastalarda etkilenen gözün az görmesi en önemli belirtilerden biridir. Görme keskinliğinin azalması göz tembelliğine işaret eder.

Gözün Az Görmesi

Göz tembelliği olan kişilerde gözün az görmesi önemli bir bulgudur. Genellikle tek gözü etkileyen anizometropik göz tembelliği iki gözdeki kırma kusurunun aynı olmamasından kaynaklanır.

Göz Tembelliği Tanı ve Teşhis Yöntemleri

Göz tembelliği dışarıdan bakılarak teşhis edilemez. Bu yüzden aileler tarafından tespit edilemeyen bir göz kusurudur. Özellikle anizometropik göz tembelliği yani kırma kusurundan kaynaklı gözde kayma bulunmuyorsa ailenin bunu fark etmesi çok zordur. Bu hastalara uzman doktor tarafından ince ayrıntısı ile göz muayenesi yapılmalıdır. Her yaşta görülebilen göz tembelliği muayene sırasında bazı tetkiklerle, hastadaki risk faktörleri değerlendirilerek, el muayenesi yapılarak teşhis edilebilir. Göz tembelliği araştırmasında çocuklar doktorla iletişim kurabilecek kadar büyük olursa, E testi ya da görme keskinliğini ölçen kartlarla tanı konulabilir. Görme keskinliği Teller kartları, Snellen eşeli gibi yöntemlerle ölçülebilir. Herhangi bir göz sorunu olmasa da çocukların 1-3 yaşları arasında mutlaka göz muayenesinden geçmeleri önerilir.

Elle Muayene

Göz tembelliği tanısı sırasında yaşça küçük çocuklarda gözün görme için vereceği tepki elle muayene ile belirlenebilir. Doktor tarafından gözler elle tek tek kapatılarak diğer gözün ve çocuğun vereceği tepki ölçülür. Buna göre tanıda diğer değerlendirmelere geçilebilir.

E Testi

Göz tembelliği tanısı sırasında iletişim kurabilen hastalarda E testi uygulanabilir. Hastaya E harfinden oluşan aşağıya, yukarıya, yana bakan büyük küçük E harfleri gösterilir. Bunların nasıl gördüğü hakkında sorular sorulur. Hastanın görme keskinliğinin ölçülmesinde önemli bir testtir.

Teller Kartları

Göz tembelliği tanısında hastanın görme keskinliğinin ölçülmesinde Teller kartları denilen testte kullanılabilir. Bu yaşça küçük bebeklerde kullanılabilir. Çünkü bebeklerde tercihli bakış denilen düz zemine bakma yerine desenli zemine bakma eğilimi olur. Teller testi buna dayanarak uygulanır. Annesinin kucağına oturtulan bebeğin bakışları karton levha arkasında bir delikten doktor tarafından değerlendirilir. Karton üzerine gelişigüzel çizgili ya da gri düz kartlar yerleştirilir. Bu şekilde bebeğin görme keskinliği ölçülür. Bu test sırasında çizgiler yerine semboller de kullanılabilir. Bu test uyumlu bebeklerde yarım saat içinde yapılabilir.

Snellen Eşeli

Görme keskinliğinin belirlenmesinde kullanılan Snellen testi hastaların görsel olarak ufak farklılıkları ayırt edebilme yeteneğinin ölçülmesine yardımcı olur. Muayenede göz tembelliği hakkında doktorun klinik kararlarını vermesinde etkili bir testtir. Hermann Snellen tarafından 1860 yılında geliştirilen be testin farklı çeşitleri vardır. Genellikle büyük harflerden meydana gelen 11 adet harf dizinine sahiptir. Testte kullanılan standart görme keskinliği değeri metre cinsinden 6/6 olarak değerlendirilir. Buradaki ikinci rakam hastanın harfleri okuyabildiği mesafeyi, ilk rakam ise standart görüş uzaklığını belirtir.

Hastanın görme keskinliği 6/6 olursa herkesin 6 metreden okuyabildiği harfleri 6 metreden okuyabildiğini gösterir. Bu da hastada göz tembelliği gibi bir göz kusurunun olmadığını gösterebilir.

Snellen eşeli tablosunda en üstte sadece E harfi olur. Alt sıralarda boyutları küçülen harf dizileri bulunur. Hasta alttaki harfleri okuyabildiği sürece görme keskinliği normal demektir. Hasta sadece yukarıdaki E harfini okuyabiliyorsa görme keskinliği değeri 6/61 kabul edilir. Bu herkesin 6 metreden okuduğu harfi hastanın 61 metreden okuduğunu gösterir.

Göz Tembelliği Hastalığının Risk Faktörleri

Göz tembelliği risk faktörleri arasında genetik özellikler oldukça etkilidir. Kişinin ailesinde göz tembelliği, şaşılık gibi göz kusurlarının olması riski arttırmaktadır. Hastanın yaşı, doğum bilgileri, akraba evliliği, başa alınan darbeler, doğuştan katarakt olması, çocukluk döneminde geçirilen ateşli havale, göz hastalıkları gibi etkenler göz tembelliği gelişiminde risk olarak kabul edilir.

Genetik

Genetik yatkınlık göz tembelliği riskini arttıran bir nedendir. Bu yüzden aile geçmişinde göz tembelliği öyküsü olan bebekler 6 aylık olduktan sonra bir göz muayenesinden geçirilmelidir. Bu aşamadan sonra herhangi bir sorun olmasa bile 1 yaşından sonra, 3-4 yaşlarında rutin göz muayeneleri yapılmalıdır.

Pansuman

Çeşitli sebeplerle yapılan göz pansumanı sırasında göz hasar görebilir. Travma, hastalık gibi etkenlerle göze pansuman yapılması gerekiyorsa çok hassas olunmalıdır. Pansuman sırasında kullanılan ilaçların da göze kaçma riski vardır. Bu gözde görme keskinliğine zarar verebilir.

Şaşılık

Şaşılık dışarıdan fark edilebilen göz kusurlarından biridir. Gözde kayma şeklinde oluşan şaşılık sorununda iki göz arasındaki paralellik kaybolur. Şaşılık tedavi edilmediği zaman göz tembelliğine neden olabilir.

Doğuştan Katarakt

Katarakt doğuştan ya da yaşın ilerlemesiyle birlikte göz içindeki lensin şeffaflığını kaybetmesiyle oluşur. Bazı metabolik hastalıklar nedeniyle bebeklerde doğuştan katarakt sorunu olabilir. Bu göz tembelliği gelişmesi bakımından risk faktörü olarak kabul edilir. Lensin saydamlığını kaybetmesi hastanın görmesini engeller. Bebeğin bu sorunla doğması anında göz tembelliğine yol açabilir. Bu yüzden bebeklerin doğumda sonra göz muayenesi yapılmalıdır. Doğuştan katarakt tespit edilirse bebeğin hemen ameliyat edilmesi gerekir. Hafif olgularda bebek takip altına alınır. Ameliyat erken dönemde yapılır. Ancak göze konulacak mercek için 3 yaşına kadar beklenir.

Kırma Kusurları

Kırma kusurları göz tembelliğinin en fazla görülen nedenidir. İki göz arasında kırma kusuru olursa kişide göz tembelliği gelişir. Kırma kusuru yüksek olan gözde görme keskinliği azalır. Bu nedenle erken aşamada yapılacak göz muayenesi önemlidir.

Göz Tembelliği Komplikasyonları

Göz tembelliği komplikasyonları tedavi sürecinin geciktirilmesi halinde gündeme gelebilir. Hasta görme keskinliğini kaybettiği için baş ağrısı çekebilir. Bir objeye bakmak için bütün dikkatini verdiğinden bu tür sorunları yaşayabilir. Bu yüzden göz tembelliği risk faktörlerini taşıyan kişiler göz muayenesi olmayı ihmal etmemelidir. Özellikle bebeklik çağında aileler dikkatli olmalıdır.

Baş Ağrısı

Göz tembelliği gelişen hastalarda baş ağrısı olabilir. Bir gözde ya da iki gözde birden gelişen görme azlığı hastayı huzursuz edecektir. Daha net görebilmek için daha fazla efor sarf edecektir. Görme sinirleri, kaslar daha gergin olacaktır. Bu nedenle uzun süren baş ağrısı sorununda bir göz muayenesi yapılması önerilir.

Göz Tembelliği Nasıl Önlenir?

Göz tembelliği zamanında teşhis edilirse tedavi edilebilir. Ne kadar erken yaşta belirlenirse tedavi süreci de kısalır. Ancak göz tembelliğinin oluşması tamamen önlenemez. Çünkü doğuştan olabilen bir göz kusurudur. Genetik etkenler bunda etkili olabilir. Ancak erken teşhis edildiğinde cerrahi müdahaleye bile gerek kalmadan tedavisi yapılabilir.

Erken Teşhis

Erken teşhis göz tembelliğinin tedavisini kolaylaştırır. Hastalara vereceği zarar azaltılabilir. Uzmanlar bebeklerin 6-12 aylık oldukları çağda mutlaka bir göz muayenesinden geçirilmesini önermektedir. Çünkü göz tembelliği sadece detaylı bir göz muayenesi sonrasında teşhis edilebilir. Dışarıdan bakarak göz tembelliğini anlamak mümkün değildir. Ailede göz tembelliği öyküsü varsa bebeklerin doğumdan sonra mutlaka göz muayenesi yapılmalıdır.

Sık Sorulan Sorular

Göz tembelliği hakkında detaylı bilgilere ulaşabileceğiniz yazımızın devamında merak edilen konular hakkında açıklayıcı bilgilere yer verdik. Sık sorulan soruların yanıtlarına bu bölümden ulaşabilirsiniz.

Göz tembelliği tedavi edilmezse ne olur?

Göz tembelliği tedavi edilmediği zaman çocuklarda sosyal gelişime zarar verebiliyor. Görme keskinliği azalan gözde zaman içinde ciddi görme sorunları ortaya çıkabilir. Çocuğun okul başarısı, yetişkinlerin çalışma yaşamı bundan olumsuz etkilenebilir. Göz tembelliği erken teşhis edilirse tedavisi de kolay olur.

Göz tembelliği cerrahi yöntemlerle tedavi edilemez mi?

Göz tembelliği tedavisinde genellikle cerrahi tedavi ihtiyaç duyulmaz. Özellikle kırma kusurlarından kaynaklanan tembel göz kapama tedavisi ile başarıyla tedavi edilebilir. Ancak göz tembelliğine neden olabilen şaşılık ve doğuştan katarakt sorunu için cerrahi gerekebilir. Burada cerrahinin amacı şaşılık ve kataraktın tedavi edilmesi içindir. Hastadaki göz tembelliği için yine kapama tekniği, göz egzersizleri gibi standart tedavi yöntemleri uygulanır.

Göz tembelliği evde tedavi edilebilir mi?

Göz tembelliği tedavisi genellikle hastanelerin görsel terapi merkezlerinde uygulanır. 4-5 yaşlarından sonra hastalarda kapama tedavisine destek olacak ve evde uygulanabilecek tedaviler uygulanabilir. Bu tedaviler 11 farklı oyundan meydana gelen interaktif bir çalışmadır. Çalışmada tembel gözde görme kapasitesinin ve görme kalitesinin artırılması amaçlanır. Evde uygulanan bu tedavide hasta her ay görme kontrolüne alınır. Çalışma 150 seans halinde 5 ay devam eder.

Göz tembelliği olan kişiler araç kullanabilir mi?

Göz tembelliği olan kişiler araç kullanırken oldukça zorlanırlar. Özellikle yağmurlu, puslu havalarda, geceleri daha fazla görme sorunu yaşarlar. Dolayısıyla göz tembelliği olan kişilerin araç kullanması oldukça risklidir. Göz tembelliği tedavi edilebilen bir göz kusuru olduğundan, hastaların önce tedavi olmasını tavsiye ederiz.

Göz tembelliği iş hayatının ve sosyal hayatı nasıl etkiler?

Göz tembelliği kişilerin iş yaşamına ve sosyal yaşamına olumsuz etkiler yapabilir. Gözde kayma olması, gözlerdeki paralelliğin kaybolması gibi nedenlerde görme keskinliği azalan kişilerin bu alanlarda başarılı olması daha zor olur. Bu yüzden hastaların tedaviden yana olması gerekir.

Göz tembelliği kişide doğuştan itibaren görülen bir rahatsızlık mıdır?

Göz tembelliği bazı metabolik hastalıklar nedeniyle, kişinin genetik özelliklerinden dolayı doğuştan görülebilir. Ancak sonradan göze alınan darbeler, ateşli havale geçirme, göz pansumanı sırasında göze kaçan kimyasallar gibi nedenlerle de göz tembelliği gelişebilir.

Alkol ve sigara kullanmanın göz tembelliğine bir etkisi var mı?

Alkol ve sigara kullanımı göz sağlığına olumsuz etkiler yapabilir. Göz tembelliği sadece doğuştan değil sonradan da gelişebilen bir göz rahatsızlığıdır. Bu yüzden alkol ve sigara kullanımını sınırlandırmak, mümkünse bunlardan kaçınmak önemlidir. Göz sağlığınızı korumak için özenli olmalısınız.

Göz tembelliği tedavisi ne kadar sürer?

Göz tembelliği tedavisi hastanın yaşı ve gözdeki görme derinliğinin oranına bağlı olarak uygulanır. Erken aşamada teşhis edilen göz tembelliği daha kısa sürede tedavi edilebilir. İlerleyen vakalarda tedavi süreci de uzar. Bu nedenle bebeklerin zamanında göz muayeneleri ihmal edilmemelidir.

Göz tembelliğinin kalıcı ve kesin bir tedavi yöntemi var mı?

Göz tembelliğinin uygun şekilde tedavi edilmesinden sonra görme netliği sağlansa bile tedavi sonlandıktan sonra rahatsızlığın tekrarlama riski vardır. Tedavi edilen hastaların 10-12 yaşlarına kadar mutlaka takip edilmesi gerekir. Görmenin korunması için idame tedavisine ihtiyaç duyulabilir.

Göz tembelliği körlüğe sebep olur mu?

Göz tembelliği zamanında tedavi edilmediği takdirde hastalarda ciddi görme kayıplarına neden olabilir. Göz tembelliği nedenine bağlı olarak uzmanlar bu sorunun körlüğe neden olabileceğini belirtmektedir.

Göz tembelliği olan kişiler askerliğe gidebilir mi?

Askerlikten göz tembelliği için muaf olabilmek için her iki gözdeki görme derecesinin 14 ve üzerinde olması gerekir. Göz tembelliği olan kişiler detaylı bir muayeneden geçerek görme keskinliği konusunda bir rapor alabilir. Görme kaybı bu değerlerin altında kalıyorsa kişinin askere gitmesinde bir sakınca olmaz.

Göz tembelliği polis olmaya engel midir?

Göz tembelliğine neden olan katarakt, şaşılık, göz kapağı düşüklüğü gibi sorunların olması halinde göz tembelliği polis olmaya engel teşkil eder. Kişilerin yapılan muayenesinde bu koşullar mutlaka değerlendirilir. Kırma kusurlarının da dörtten düşük olması gerekir. Kırma kusurları göz tembelliğinin en önemli nedenidir. Bu kusurun yüksek olması polis olmaya engel teşkil edebilir.

Göz tembelliği pilot olmaya engel midir?

Göz tembelliğinin derecesini belirleyen sağlık raporunda ileri safhada görme sorunu olan kişilerin pilot olması mümkün olmaz. Yapılan testlerde görme azlığı yüksek oranda çıkarsa bu pilot olmanıza engel olabilir.

Çok okumak göz tembelliğine sebep olur mu?

Çok okumak göz tembelliğine neden olmaz. Göz tembelliğinin gelişmesi farklı sebeplerden kaynaklanır. Şaşılık, kırma kusurları en fazla rastlanan nedenler arasındadır. Bunun dışında doğuştan katarakt, ateşli havale geçirilmesi, göze alınan darbeler ve baş travması gibi nedenler de göz tembelliğine neden olabilir.

Göz tembelliği tedavi edilmezse ilerler mi?

Göz tembelliği organik bir patoloji olmamasına rağmen gözün birinde ya da ikisinde görme keskinliğinin azalmasıyla oluşur. Erken teşhis edilen vakalarda tedavinin başarısı daha yüksek orandadır. Zamanında teşhis edilen ve uygun şekilde tedavi edilen göz tembelliğinde hastalarda gelişen görme kaybı geri döndürülebilir. Ancak tedavi edilmeyen göz tembelliği ilerler. Hastalarda yaşam boyu sürecek körlüğe kadar gidebilecek görme kayıplarına neden olabilir. Hastalarda tanı sırasında belirlenen görme keskinliği ne kadar düşük olursa, tedaviye alınan yanıtta düşük olur.

Göz tembelliği gözlükle düzelir mi?

Göz tembelliği sadece gözlük ile düzeltilemez. Tedavi sırasında özel göz egzersizleri, kapama tekniği, bilgisayar programları gibi uygulamaların yapılması gerekir. Gözlük sadece tedaviyi destekleyebilir.

Göz tembelliği hangi yaşa kadar tedavi edilebilir?

Göz tembelliği tedavisinde hastanın yaşı ve göz tembelliğinin şiddeti tedavinin başarılı olmasında etkilidir. Bu göz sorunu ne kadar erken yaşta tespit edilirse tedaviden olumlu sonuçların alınması yüksektir. Bebeklerde 6-12 aylık olduklarında teşhis edilen göz tembelliği daha kolay tedavi edilir. Tedavi sonrasında çocukların 9-10 yaşına kadar kontrol altında tutulması gerekir. Çünkü göz tembelliğinin tekrar etme riski vardır. Bu yaşlardan sonra göz tembelliğinin tekrarlama riski yok denecek kadar azalır. Ayrıca bu yaşlardan sonra göz tembelliğinin en etkin tedavisi olan kapama tedavisi de faydalı olmaz. Kırma kusurlarından ve şaşılık gibi nedenlerden kaynaklanan göz tembelliği ise daha geç yaşlarda da tedavi edilebilir.

Tedaviye ne zaman başlanmalıdır?

Göz tembelliğinde hastaların erken yaşlarda tedavisine başlanmalıdır. Tanı ve tedavide hastanın yaşının küçük olması başarıyı arttırmaktadır. En kısa sürede hastanın görme siniri uyarılmalı ve göz tembelliği tedavi edilmelidir. Göz tembelliği tedavisi için bebeklerde bir yaşında başlanabilmektedir. Göz tembelliğinde erken teşhisin önemi büyüktür. Erken teşhis ile beraber hızlıca tedaviye başlanması büyük önem arz etmektedir. Tedavide 10 yaşın altındaki hastalarda başarı oranı daha yüksektir.

Göz tembelliği için lens kullanılır mı?

Göz tembelliği lens kullanımıyla tedavi edilemez. Bu göz kusuru için cerrahi girişime de gerek duyulmaz. Kapama tedavisi, bilgisayar programları, göz egzersizleri gibi tedavi yöntemleri kullanılır.

Göz tembelliğine kaç gün rapor verilir?

Göz tembelliğinin tedavisi yalnızca kapama yöntemi ve diğer bazı bilgisayarlı yöntemlerle yapılmaktadır. Bu yöntemlerin tamamı, tek göz açık olduğu ya da kısa sürdüğü için iş yaşamını ve okul yaşamını etkiler nitelikte değildir. Göz tembelliğinde ve göz tembelliğinin tedavisinde rapor verilmesi söz konusu değildir.

Göz tembelliği ne kadar sürede iyileşir?

Göz tembelliği küçük yaşlarda fark edilebilirse tedavisi mümkündür. On yaşın geçilmesinden sonra tedavi tamamen boşa düşmektedir. İlk yöntem olarak kapama tedavisi uygulanır. Sağlam göz kapatılır ve göz tembelliğinin olduğu göz görmeye zorlanır. Bu tedavi hastadan hastaya göre değişmekle birlikte altı ay ile üç yıl arasında sürebilir. Tedavi tamamlandığında ve kapama tedavisi efektif sonuçlar vermemeye başladığında dahi tam iyileşmenin olmama ihtimali bulunmaktadır.

Göz tembelliği ile şaşılık arasındaki fark nedir?

Şaşılık, göz küreyi hareket ettiren kaslardaki bir problem iken; göz tembelliği, görüntünün oluşmasını sağlayan ışığın retinaya az düşmesinden kaynaklı bir hastalıktır. İki görme kusuru arasında bazı durumlarda neden – sonuç ilişkisi de olabilmektedir. Birçok göz tembelliği vakasında tek gözde göz tembelliği gelişmesinin temel sebebi şaşılıktır.

Göz tembelliği tekrarlar mı?

Göz tembelliği çok küçük yaşlarda ortaya çıkar ve vakaların yüzde doksan beşinde tek göz bu durumdan etkilenir. Tedavisi de on yaşına kadar mümkündür. On yaşına kadar tedavi edilmeyen göz tembelliklerinin diğer göze sıçraması gibi bir durum söz konusu değilken; herhangi bir sebepten ötürü de tedavi edilen göz tembelliğinin tekrarlaması mümkün değildir. Yani göz tembelliği tekrarlayan bir görme kusuru olarak sınıflandırılmaz.

Bebeklerde göz tembelliği neden olur?

Göz tembelliği, gözün görmesinde fiziki bir engel olmamasına rağmen görme kusuru gelişmesini ifade eden bir hastalıktır. Hastalığın temel sebebi, görüntünün oluşmasında anahtar role sahip olan ışığın herhangi bir sebepten ötürü retinaya ulaşamaması, az ulaşması ya da yanlış ulaşmasıdır. Bebeklerde de temel sebep budur. Genelde şaşılık kaynaklı bir göz tembelliğinden bahsedilebilir.

Tek göz tembelliği ehliyet alınabilir mi?

Tek göz ile ehliyet alınabilmektedir. Normal koşullar altında aile hekimleri tarafından verilen göz değerlendirme raporu, göz tembelliğinin mevcut olması durumunda tam teşekküllü devlet hastaneleri tarafından verilmektedir. Yapılan değerlendirmede sağlam gözün yeteri kadar gördüğü tespit edilirse, göz tembelliği olan hastaya ehliyet alabilir raporu verilmektedir. Göz tembelliği olmasına rağmen ehliyet alanların gözlük ile araç kullanması mecburidir.

Göz tembelliğinde engelli raporu verilir mi?

Göz tembelliği vakalarının yüzde doksan beşinde diğer göz oldukça keskin bir görüşe sahiptir. İki göz arasındaki derece farkından dolayı da ortaya çıkabilen göz tembelliği, sağlık kurullarınca 2006 yılından itibaren düşük seviyeli kusur olarak değerlendirilmektedir. Yapılan ölçümlerde sağlam gözün yeteri kadar gördüğü tespit edilirse engel durumu yüzde beş ile otuz arasında değişmektedir.