Sizlere daha iyi bir hizmet sunabilmek için sitemizde çerezlerden faydalanıyoruz. Deneyimlerinizi kişiselleştirmek amacıyla KVKK ve GDPR uyarınca kullanılan çerezler bakımından daha fazla bilgi için Kişisel Verilerin Korunması Kanunu sayfasını ziyaret edebilirsiniz. Sitemizi kullanarak, çerezleri kullanmamızı kabul edersiniz.

Bağırsak İltihabı

Bağırsak İltihabı Hakkında
Bağırsak İltihabı Nedenleri
Bağırsak İltihabı Belirtileri
Bağırsak İltihabı Tanı Ve Teşhis Yöntemleri
Bağırsak İltihabı Risk Faktörleri
Bağırsak İltihabı Komplikasyonları
Bağırsak İltihabı Nasıl Önlenir?
Sık Sorulan Sorular

Bağırsak iltihabı aynı zamanda toplumda ülseratif kolit diye bilinen bir sağlık sorunudur. Bu rahatsızlıkta kalın bağırsağın müzmin şekilde iltihaplanması söz konusudur. Bağırsak iltihabında sindirim kanalında kronik bir iltihap olur. Bunun en fazla rastlanan nedenleri ise ülseratif kolit ve Crohn hastalığıdır. Bu hastalıklar benzer belirtiler gösterdiğinden iltihabi bağırsak hastalıkları olarak değerlendirilir.

Bağırsak iltihabının toplumda görülme sıklığı her ülkede farklıdır. Ancak doğal ortamdan, doğal beslenmeden uzaklaşmış ve stresli bir yaşamın içinde olan büyük şehirlerde bu rahatsızlık daha fazla görülür. Genellikle 20-40 yaş arası kişilerde ortaya çıkan bağırsak iltihabı, 55-65 yaş aralığındaki kişilerde de görülebilir. Hastaların bazılarında nedeni belirlenemeyen alerjik reaksiyonları nedeniyle bağırsak florasında düzensizlikler ortaya çıkabilir. Bu yüzden tüketilen besinlerin sindirimi sırasında bazen hastalarda kanama ve ishal gibi sorunlar yaşanabilir.

Bağırsak iltihabına neden olan hastalıkların seyri alevlenmeler ve yatışmalar şeklinde olur. Alevlenme döneminde bağırsağın tutulan alanında şişlik, ödem ve kızarıklık olur. Bağırsak iltihabı belirtileri de bu dönemde etkisini gösterir. Alevlenme döneminin ardından sessiz dönemde hastalık yatışmaya başlar ve belirtiler ortadan kalkar.

İltihap bağışıklık sisteminin vücudu enfeksiyonlardan ve diğer etkenlerden korumak amacıyla verdiği bir tepkidir. Normalde iltihap kötü bir durum değildir ve vücudun savunma mekanizmasının bir parçasıdır. Ancak savunma mekanizması zararsız maddelere karşı da aynı etkiyi gösterir ya da kendi başlattığı iltihabı kontrol altında tutamaz ise iltihap hastalığa yol açabilir. Bağırsak iltihabı geliştiğinde dokuda şişkinlik, kalınlaşma ve kızarıklık gelişir. Dokuda ülser denilen ağrılı ülserler gelişebilir, yaralarda kanama olabilir.

Bağırsak iltihabına neden olan hastalıkların kesin nedeni bilinmemektedir. Ancak iltihabi bağırsak hastalıklarının gelişiminde çevresel etmenler, genetik, bağışıklık sistemi, psikolojik etkenler, enfeksiyonlar gibi çeşitli nedenlerin etkili olduğu düşünülmektedir. Genellikle hastaların %20 kadarında yakınlarında ya da ailesinde de bu rahatsızlık olabilir. Bağırsak iltihabı olan hastaların klinik değerlendirmelerinde pek çoğunda mide bağırsak enzimlerinde yetersizlik, sıcak soğuk alerjisi, düzensiz uyku, düzensiz beslenme, bel ve boyun sorunları, stres, düzensiz çalışma saatleri gibi olumsuz etkenler bulunduğu belirlenmiştir. Bu etkenler hastalardaki yakınmaları arttıracak etkiler yapmaktadır. Bağırsaktaki iltihaplanma nedeniyle hastaların bağırsak duvarında hasar oluşur. Bu hastalarda karın ağrısına ve kanlı ishal görülmesine neden olur.

Bağırsak iltihabı rahatsızlığının aktif döneminde hastalarda karın ağrısı ve kramplar ortaya çıkabilir. Bu belirtiler genellikle akut apandisit rahatsızlığını da taklit edebilir. Ülseratif kolit nedeniyle gelişen bağırsak iltihabında ise kanlı ishal görülebilir. Dışkının mukuslu olması, rektumda iltihap gelişirse hastada sıkça tuvalete gitme isteği olabilir.

Doğuştan olan çölyak hastalığı da bağırsak iltihabına neden olabilir. Tahıllarda bulunan glutenin tam olarak sindirilememesi nedeniyle gelişen bu rahatsızlık karında şişlik, ağrıya neden olur. İnce bağırsağın yüzeyini tahrip ederek bağırsak iltihabına yol açabilir.

Bağırsak iltihabı ilerledikçe hastalarda sistemik belirtiler ortaya çıkmaya başlar. Bunlar ateş, halsizlik, terleme, eklem ağrıları, bulantı ve kusmadır. Crohn hastalığı olanlarda kilo kaybı en belirgin bulgudur. İltihap ince bağırsağı tuttuğu için hastalarda emilim bozukluğu meydana gelir. İştahsızlık ve kansızlık sorunu da bağırsak iltihabı belirtileri arasındadır. Hastaların bir kısmında karaciğer hastalığı, artrit gibi bağırsak dışı tutulum yüzünden kaynaklanan rahatsızlıklar gelişebilir. Bağırsak iltihabından nadiren çocuklar da etkilenebilir.

Bağırsak iltihabı tanısında hastanın öyküsü oldukça önemlidir. Alevlenme ve yatışmalarla seyreden, beraberinde hastalarda karın ağrısı, ateş ve ishal gibi belirtilerin olması halinde bağırsak iltihabı düşünülür. Ayrıca hastalarda dışkı incelemesi, sedimantasyon, tam kan sayımı, kolonoskopi, endoskopi, baryumlu film, sigmoidoskopi gibi bazı tetkiklerin ve tahlillerin de yapılması gerekir.

Bağırsak iltihabı tedavisinde bol su içmek, beslenme önerilerinin uygulanması, medikal tedavi gibi çeşitli yöntemler ve tedbirler uygulanır. Ayrıca son yıllarda hastaların tedavisinde akupunktur yöntemi de uygulanmaktadır. Bu tedavi yöntemi hastalardaki alevlenme dönemlerini azaltacak bir etki yapmaktadır. Bağırsak iltihabı nedeniyle şiddetli kanaması olan hastalarda akupunktur tedavisi ile olumlu sonuçlar alınabilmektedir.

Akupunktur tedavisi hastalara medikal tedavi ile uygulanabilir. Bağırsak iltihabı kontrol altına alındığında ilaçların dozu azaltılarak ya da ilaçlar kesilerek hastalar takip altına alınabilir. Medikal tedaviyi destekleyen akupunktur bağışıklık sistemini dengeleyerek hastaların direncini arttırır. Bu etkiyle alevlenme dönemleri kontrol altına alınarak, iltihabın etkisi azaltılır. Ayrıca akupunktur tedavisi ile hastaların ağrısı azaltılır, vücudun iltihap etkilerini azaltacak steroidi salgılaması için uyarım yapılır. Doku ve organlarda yenilemeyi başlatan akupunktur tedavisi bağırsağın kanlanmasına, beslenmesine ve yenilenmesine olumlu etkiler yapar. Bu iltihabın tedavi edilmesini sağlar ve bağırsağın boşaltım görevini yapabilmesine yardımcı olur.

Bağırsak iltihabı tedavisinde cerrahi girişimin de yeri vardır. Hastalarda bağırsak delinmesi, bağırsak tıkanıklığı, toksik mega kolon yani kan zehirlenmesi gelişimi, karın içi apse gelişimi gibi komplikasyonlar meydana gelirse hastaların ameliyat edilmesi gerekebilir. Ameliyatta iltihaplı olan bağırsak kısmının çıkarılması ya da bağırsağa bypass yapılması ve devamlılığın sağlanması hedeflenir. Genel cerrahi uzmanlarının bağırsak cerrahisi alanında uzmanlaşmış olan kolorektal cerrahların yaptığı ameliyat çeşitli tekniklerle yapılabilir. Klasik açık teknik dışında laparoskopik yöntem ve robotik cerrahi yöntemi kullanılabilir.

Ameliyatın laparoskopik ve robotik yöntemle yapılmasının önemli avantajları bulunmaktadır. Hastalar bu yöntemde daha az acı çekmekte, kesi yeri daha az olmakta ve yaşamlarına daha erken dönemde dönüş yapabilmektedir. Hastalar bazı durumlarda özellikle yaraların iyileşme sorunu, iltihabın bağırsağın başka bölgesinde tekrarlama riski, farklı bölgelerde daralmaya neden olması gibi etkenlerle ameliyat olmaya çekinirler.

Hastaların yaklaşık %75 kadarında bağırsak iltihabının gelişiminden itibaren yirmi yıl içinde cerrahi girişim gerektiren bazı komplikasyonlar gelişebilir. Ameliyatta bağırsaktan ne kadar kısmın çıkarılacağı, bağırsağın nasıl birleştirileceği önemlidir. Bağırsağın birleştirilen kısmında diğer hastalara göre bağırsak fistülü ile karın içi apsesi gelişme riski daha yüksektir. Buna rağmen hastaların ameliyat edilmesi zorunlu olabilir.

İnceleyen ve Onaylayan : Op. Dr. Mehmet Toprak

Bağırsak İltihabı Hakkında

Çoğu zaman hafif gıda zehirlenmeleri nedeniyle ortaya çıkan bağırsak iltihabı başka nedenlere de dayanabilir. Bu rahatsızlığın tam olarak nedeni bilinmemektedir. Hastalarda karın bölgesinde şiddetli ve keskin bir ağrının olması gibi bir durumda zaman kaybetmeden bir hastaneye gitmelerinde yarar bulunmaktadır. Bazı hallerde acil müdahale yapılması gerekebilir.

Bağırsak iltihabı ortaya çıktığında hastalarda birkaç saat içinde ya da birkaç günde bazı belirtiler görülmeye başlayabilir. Karın bölgesinde ağrı, karında guruldama sesleri ve gaz artışı bunların en sık görülenleri arasındadır. Ayrıca şiddeti değişebilen ishal, buna bağlı olarak vücutta sıvı kaybı olması, nadir olarak yüksek ateş, titreme ve kusma görülebilir.

Kalın bağırsağı etkileyen iltihap olan hastalarda ise kabızlık ve karın bölgesinde şişlik sorunu gelişebilir. Şiddetli bağırsak iltihabı olan hastalarda bağırsak kanamalarının olması, makattan kan gelmesi sorunu yaşanabilir. Bunlara eşlik eden şiddetli ve keskin tarzda ağrı, iç organlarda oluşan yırtılma, dokuların ölmesi ve bağırsak duvarında kangren gelişimi gibi ciddi etkiler gelişebilir. Bu belirtiler ortaya çıkarsa hastaların acilen hastaneye gitmesi gerekir.

Bağırsak iltihabının nedenleri arasında gösterilen ilk etken kirli, bozuk gıdaların tüketilmesi gelir. Toplumda en fazla görülen bağırsak iltihabı nedeni olarak virüs, bakteri ve parazit içeren gıdaların tüketilmesidir. Bağırsağa yerleşen bu etkenler iltihap oluşmasına neden olur. Kirli gıdalar sebze ve meyvelerin iyi yıkanmaması nedeniyle, kaynağı belli olmayan kirli suların içilmesi, et ve tavuk etlerinin iyi pişirilmemiş olması, uzun süre derin dondurucuda kalan gıdaların tüketilmesi nedeniyle bağırsaklarda iltihaba neden olabilir.

Bağırsak iltihabı aynı zamanda çölyak hastalığı, Crohn hastalığı ve ülseratif kolit gibi hastalıklar nedeniyle de ortaya çıkabilir. Crohn hastalığı sindirim sisteminin iç kısmında iltihaba neden olur. Ağızdan anüse kadar herhangi bir bölgede iltihap oluşabilir. Ancak çoğu hastada imce bağırsağın son kısmını ya da kalın bağırsağı etkiler. Bunun sebebi kesin olarak bilinmemektedir. Ancak genetik özelliklerin, sigara alışkanlığının, kirli gıdaların tüketilmesi, kirli hava, ağır metallere maruz kalma, daha önceden bulaşıcı bir hastalığa yakalanma ve bağışıklık sisteminin verdiği bir tepkiden kaynaklanabilir.

Çölyak hastalığı nedeniyle gelişen bağırsak iltihabı ise tahıllarda bulunan glutenin tam olarak sindirilememesi yüzünden kaynaklanır. Hastalarda karın ağrısı ve karın şişliği yanında bağırsak iltihabı da gelişir. Bu rahatsızlık doğuştan olur. Bağırsağın gluteni yabancı gibi görmesi ve saldırmasından kaynaklanır.

Ülseratif kolit ise bağışıklık sisteminin bağırsaklardaki faydalı bakterilere saldırması ile ortaya çıkan bir rahatsızlıktır. Bunun sonucunda kalın bağırsakta iltihap ve yara gelişir. Hastalarda karın ağrısı, kramp, ishal, ateş gibi belirtiler ortaya çıkar.

İltihap gidermek ve ağrı kesici olan aspirin gibi ilaçların kullanılması da bağırsak iltihabına neden olabilir. Bu tür ilaçların arasında sivilce tedavisinde kullanılan izotretinoin, ibuprofen, naproksen sodyum ve doğum kontrol hapları sayılabilir. Ayrıca kokain gibi uyuşturucu maddelerin kullanımı, bağırsakları etkileyen radyasyon tedavisi gibi etkenler de bağırsak iltihabı yapabilir. Bu rahatsızlıktan korunmak için şehir dışına yolculuk yapanların, mide nezlesi geçirenlerin de dikkatli olması gerekir. Bağırsak iltihabı tedavisinde öncelikle bazı önlemler alınmalıdır. Bunların başında bol miktarda su içmek gelir. Bağırsak iltihabı geçiren kişilerin su ve sıvı takviyesi almayı ihmal etmemesi gerekir. Bitki çayları, mineralli su içilmelidir. Ayrıca hastaların tuvalet ihtiyacını ertelenmemesi gerekir.

Tedavide kullanılan ilaçlar genellikle ishal önleyici ilaçlardır. Ancak bağırsak iltihabında her ishal kesici ilaç kullanılması uygun değildir. Bu tür ilaçlar bağırsakta yerleşmiş mikropların atılmasını geciktirebilir. Hastalarda ciddi sıvı kaybı meydana geldiyse damardan sıvı takviyesinin yapılması gerekir. Sıvı kaybı nedeniyle vücutta meydana gelen mineral kayıplarının karşılanması amacıyla elektrolit içeren sıvılar tercih edilebilir.

Hastaların kullandığı idrar söktürücü ilacın ishal yan etkisi varsa mutlaka kesilmelidir. Ancak bu kararın doktora danışılarak alınması gerekir. Bakterilerin neden olduğu bağırsak iltihabı varsa tedavide antibiyotik kullanılabilir. Crohn hastalığından kaynaklanan bağırsak iltihabında Kortikosteroid ilaçlar kullanılır. Ülseratif kolit hastalarında ise durum daha farklıdır. Aminosalisilat ilaçlar bu tedavide kullanılır. Azatioprin ve metotreksat gibi bağışıklık sistemini yatıştırıcı ilaçlar da bağırsak iltihabı tedavisinde kullanılabilir. Hastalarda anemi gelişirse demir takviyesi için demir hapları alınabilir.

Bağırsak iltihabı tedavisinde yaşam tarzı önerileri de özenle uygulanmalıdır. Tedavinin daha hızlı gerçekleşmesi, yeniden iltihap oluşmasının önlenmesi için bazı tedbirler alınmalıdır. Tuvaletten çıkınca, yemek hazırlarken ve yemek sırasında ellerin akan suda, sabunla iyice yıkanması gerekir. Durgun su kaynaklarından, kirli yerlerden su tüketilmemelidir. Bu tür sular tüketilecek ise mutlaka kaynatılmalıdır. Yemekte kullanılan çatal, kaşık, bıçak gibi eşyaların iyice temizlenmiş olmasına dikkat edilmelidir. Hemen tüketilmeyecek olan yiyecekler derin dondurucuda bekletilmelidir.

Tedavi sırasında hastaların beslenme önerilerine de uyması gerekir. Beslenmede lifli gıdalara ağırlık verilmeli, yağlı ve işlenmiş olanlardan uzak durulmalıdır. Özellikle kronik bağırsak iltihabı rahatsızlığı olan hastalar beslenme düzenine özel bir itina göstermelidir. Tedavide ülseratif kolit ve Crohn hastalarında bazı hallerde cerrahi girişim gerekli olabilir. Ameliyatla bağırsakların bir kısmı alınabilir.

Hastalar tedaviye olumlu yanıt vermediğinde ya da bağırsakta kanserleşme eğilimi ortaya çıktığında hastalara cerrahi girişim yapılması zorunlu olabilir. Operasyonu genellikle bağırsak cerrahisi alanında uzman kolorektal cerrahlar tarafından yapılır. Ülseratif kolit nedeniyle yapılacak cerrahi girişimde kalın bağırsağın hepsi ve rektum çıkarılır. Bu bağırsak iltihabı rahatsızlığını ortadan kaldırır. Operasyon açık ya da kapalı teknikle, laparoskopik yöntemle robotik cerrahi ile yapılabilir. Laparoskopik yöntem ve robotik cerrahi kullanıldığında kesi teri daha az açılır, ağrı az olur ve hastalar daha erken normal yaşama dönebilir.

Ameliyatta kalın bağırsak tamamen çıkarıldığından ince bağırsak makata poş denilen rezervuar ile bağlanır ve bağırsağın devamlılığı sağlanır. Bu işlemin ardından ince bağırsağın üstündeki deriye ağızlaştırma yapılır. Buradan bol miktarda safra içeren ince bağırsak sıvısı geçeceği için istemli şekilde dışkı tutmayı sağlayacak Brooke tipi ileostomi yapılır. Bu bağlantı yapılan bağırsak kısmından olası sızıntıları önler. Ancak bu işlem geçici olduğundan genellikle birkaç ay sonra sonlandırılır. Hastada makat yoluyla dışkılamanın başlaması amaçlanır. Ameliyattan sonra rezervuar alanında herhangi bir enfeksiyon gelişirse hastaya antibiyotik tedavi uygulanır.

Bağırsak İltihabı Nedir?

Bağırsak iltihabı hastalığında, bağırsağın iç kısmında bulunan iltihaplanma problemine verilen isimdir. Bu hastalıktan dolayı hastalar, boşaltım sisteminin yerine getirmesi gereken görevleri tamamlayamamasından kaynaklı problemler yaşarlar. Bağırsaktaki iltihaplanma hastalarda belirgin belirtiler verse de tedavi ihmal edildiği takdirde ciddi komplikasyonlar ortaya çıkabilir.

Çoğu zaman bozuk gıdaların tüketimi gibi basit nedenlerden kaynaklanan bağırsak iltihabı ciddi rahatsızlıklar sonucunda da gelişebilir. Özellikle karında şiddetli ağrı ve krampların olması durumunda mutlaka bir doktora başvurulmalıdır. Bağırsak iltihabına neden olan hastalıkların başında Çölyak, Crohn ve ülseratif kolit rahatsızlıkları gelir. Ülseratif kolit kalın bağırsak ve rektum alanında kronik iltihaba ve yaralara neden olur. Crohn hastalığı ise sindirim sistemi astarının kronik iltihaplanması ile seyreder. Çölyak hastalığı ise ince bağırsakta iltihabın gelişmesine neden olur.

Bağırsak İltihabı Nedenleri

Bağırsak iltihabının neden kaynaklandığı kesin olarak bilinmemektedir. Fakat başta stres ve yanlış beslenmenin bağırsak iltihabına neden olduğu düşünülmektedir. Bağışıklık sisteminde oluşan bozukluklar da bağırsak iltihabına yol açabilir. Genetik yatkınlık, bozuk gıdalar, psikolojik etkenler ile bazı çevresel etkenlerin de bağırsak iltihabı gelişimini tetiklediği düşünülmektedir.

Bozuk Gıdalar Tüketmek

Bağırsak iltihabının nedenleri arasında en fazla rastlanan parazitler, virüs ve bakteriler ile kirlenen bozuk gıdaların tüketilmesi nedeniyle gelişen iltihaplanma sorunudur. Bağırsağa yerleşen mikroplar iltihabın gelişmesine neden olabilir. Meyve ve sebzelerin iyi yıkanmaması, tavuk ve et ürünlerinin doğru ve iyi pişirilmemesi, derin dondurucuda uzun süre bekletilen gıdaların tüketilmesi, temiz suların içilmemesi bunda etkili olabilir.

Gıdaların ağır metallerden etkilenmesi durumunda da bağırsak iltihabı gelişebilir. Bozuk et, bayatlamış yumurta, bozuk ürünlerden yapılan konserveler, bayat kurabiye, kek gibi gıdaların tüketilmesi bağırsakların mikroplardan etkilenmesine neden olabilir. Bunun sonucunda bağırsak iltihabı gelişebilir.

Çevresel Faktörler

Bağırsak iltihabına neden olan bazı çevresel etkenler de bulunmaktadır. Rafine şeker ve margarin tüketiminin fazla olması, sigara alışkanlığının olması, oral kontraseptifler yani doğum kontrol haplarının kullanımı, stresli bir yaşam, genetik özellikler gibi faktörler bağırsak iltihaplanmasına neden olabilir. Sigara alışkanlığı özellikle Crohn hastalığında çevresel risk faktörü olarak görülmektedir. Ancak ülseratif kolit rahatsızlığında sigara alışkanlığının koruyucu etki yaptığı da görülmüştür. Çevresel faktörler genellikle bağırsak iltihabını tetikleyici etki yapar.

Psikolojik Faktörler

Psikolojik faktörlerin bağırsak iltihabına yol açtığı konusunda uzmanların görüş ayrılığı olsa da genellikle semptomları arttırdığına dair bulgulara ulaşılmıştır. Bu yüzden psikolojik etkenlerin uzun dönemde bağırsak iltihabı tedavisini zorlaştırması söz konusudur. Hastalığın başlangıcı ya da şiddetini arttırmasının boşanma, aile yakınının kaybı gibi sebeplerle yaşanan stres gibi olgularla tetikleneceği belirtilmektedir.

Bağırsak İltihabı Belirtileri

Bağırsak iltihabı tedavi edilmediği takdirde ciddi sonuçları olan bir rahatsızlıktır. Bu yüzden bağırsak iltihabı belirtilerini ve nedenlerini öğrenerek mutlaka önlem alınmalıdır. Bağırsak iltihabı ülseratif kolit ve Crohn hastalığı diye bilinen rahatsızlıkların yol açtığı bir durumdur. Ülseratif kolit kalıcı ve uzun süre devam eden bağırsak iltihabına neden olur. Bunun dışında kalın bağırsak ve rektum alanında ülserleşme yani yaraların oluşumuna yol açar. Crohn hastalığında ise hem kalın bağırsak hem de ince bağırsak etkilenir. Bağırsak iltihabı genel olarak tüm sindirim kanalını yani bağırsak sisteminin tamamını etkisi alan bir rahatsızlıktır. Hastalarda rahatsız edici çeşitli semptomlara neden olur.

İshal

İshal bağırsak iltihabı belirtileri arasında ilk sırada yer alır. Etkisi hafif ya da şiddetli olan ishal sorunu yaşanabilir. Hastalarda kanamalı ishal de görülebilir. İshal genellikle alt karın ağrısı, kilo kaybı, ateş gibi bulgularla seyredebilir. Hastaların günde 3-4 defadan fazla dışkılaması, beslenme ve yaşa bağlı olarak değişen oranda sulu dışkılama olması kişide su ve elektrolit kaybına neden olur. Bağırsak iltihabı sadece rektum alanını tutarsa rektal kanama olabilir. Bu durum kanlı dışkılamaya yol açabilir.

Ateş ve Yorgunluk

Bağırsak iltihabı belirtileri arasında ateş ve yorgunluk hastaların çoğunu az da olsa etkiler. Farklı derecelerde ateş, beraberinde halsizlik, yorgunluk ve bitkinlik etkileri de görülebilir. Hastalarda ateş ve yorgunluk eşliğinde ishal, karın ağrısı gibi diğer belirtilerinin de olması halinde bağırsak iltihabı şüphesi duyulması gerekir.

Dışkıda Kan

Bağırsak iltihabı belirtileri arasında dışkıda kan görülmesi de vardır. Dışkıda açık parlak renkte kan olabilir. Dışkı renginin koyulaşması da görülebilir. Bu sorun bağırsaktaki iltihaplanma nedeniyle ülserleşen yaralardan kaynaklanır. Özellikle rektum alanını etkileyen iltihaplanma nedeniyle dışkıda kan olabilir. Hastaların bu belirtiyi ihmal etmemesi ve bir doktora gitmesi gerekir.

İştah ve Kilo Kaybı

Bağırsak iltihabı bulunan kişilerde bağırsakların fonksiyonunu yeterince yerine getirememesi nedeniyle emilim azalır. Bu yüzden hastalarda farkında olmadan yeme bozuklukları gelişir. Hastalar bu yüzden istemeden de olsa kilo vermeye başlarlar. Hastalarda nedeni belli olmayan iştah ve kilo kaybı sorunu yaşanıyorsa mutlaka bağırsaklarının değerlendirilmesi gerekir.

Karın Ağrısı ve Kramp

Karın ağrısı ve kramp bağırsak iltihabı bulunan kişilerde yaygın olarak görülen bir belirtidir. Bu yüzden hastalarda iştahsızlık ve mide bulantısı sorunu da gelişir. Uzun süreli yaşanan karın ağrısı ve kramp tarzı ağrılarda bir doktora gitmekte yarar vardır. Bağırsak iltihabında devamlı karın ağrısına daha az rastlanır. Genellikle aralıklar şeklinde kramp tarzı ağrılar olur. Şiddetli ağrılarda klinik belirtilere ateş, halsizlik, gece terlemesi gibi sistemik belirtiler de eşlik edebilir. Ülseratif kolit hastalarında karın ağrısı daha yaygındır. Bağırsakta iltihaptan kaynaklanan darlık karın ağrısının en önemli sebebidir. Bazı hallerde karın ağrısına gurultu tarzında sesler de eşlik edebilir.

Bağırsak İltihabı Tanı ve Teşhis Yöntemleri

Bağırsak iltihabı çeşitli nedenlerden kaynaklandığı için hastaların detaylı değerlendirilmesi gerekir. Bağırsak iltihabı tanı ve teşhis yöntemleri iltihabın nedeni belirlemeye ve doğru tedavinin uygulanmasına yardımcı olur.

Muayene

Muayene edilen hastaların öncelikle öyküsü dinlenir. Hastanın yakınmaları, belirtiler sorgulanır. Ailede bağırsak iltihabı geçirmiş olanlar varsa bunlar sorgulanır. Hastanın ishal, karın ağrısı, kramp tarzı ağrıları, dışkılamada kan, bağırsak kanaması gibi bulguları değerlendirilir. Bunlara göre yapılacak tetkiklere karar verilir.

Tetkikler

Bağırsak iltihabı olan hastalara iltihabın vücuttaki etkilerini belirlemek için çeşitli kan testleri yapılır. Bu tetkikler bazı durumlarda aylarca gerekmeyebilir. Ancak özellikle alevlenme dönemlerinde uygulanan ilaç tedavisinin etkisini takip etmek için sıkça yapılabilir. Hastadan kan örneği koldan toplardamardan alınır. Bazı tetkiklerin aç karnına yapılması gerekebilir. Bu konuda hasta daha önceden mutlaka uyarılır. Hastalara yapılan kan tetkiklerinin en fazla tercih edileni tam kan sayımı tahlilidir. Bunun dışında eritrosit sedimantasyon hızı, Ferritin, C-reaktif protein, Folik asit ve Vitamin B12, kemik kimyası, üre ve elektrolitler, eser elementler, magnezyum, uluslararası normalize oran (INR), karaciğer fonksiyon testleri için kan tetkikleri yapılabilir.

Endoskopik tetkik sırasında bağırsaklara sokulan alet ile bağırsak yüzeyi ayrıntılı incelenmekte, gerekirse bölgeden biyopsiler alınmaktadır. Bu şekilde bağırsaktaki inflamasyonun şiddeti, tipi belirlenmeye çalışılır. Biyopsi yapılmasının amacı ise enfeksiyon varlığını belirlemek içindir. Bu tetkiklerin bazısı klinikte ayakta yapılırken bazıları endoskopi ünitelerinde gerçekleştirilir. Hastalara yapmaları gereken bağırsak hazırlıkları, açlık süresi gibi bilgiler daha önceden verilir.

Bağırsak iltihabı tanısı sırasında kullanılan radyolojik tetkikler yardımıyla karın ya da eklemlerin düz grafiler ile incelemesi yapılır. Bu tetkikler sırasında bağırsağın hatlarını belirlemek için kullanılan kontrast madde ağızdan ya da rektumdan ya da direkt kan damarları içine verilebilir. Hastalarda bu şekilde yapılabilecek tetkikler arasında batın radyografisi, eklem radyografisi, göğüs radyografisi, kemik dansitometresi, baryum izlenmesi, baryum yemeği, baryum lavmanı, ince bağırsak lavmanı yapılabilir.

Bağırsak iltihabı tanısı sırasında gerekli görülürse ultrason, BT taraması, MRI, nükleer tıp taramaları gibi tetkikler de yapılabilir.

Bağırsak İltihabı Risk Faktörleri

Bağırsak iltihabı risk faktörleri bireylerde bağışıklık sisteminin zayıflamasına ve enfeksiyonlara karşı eğilimlerinin artmasına neden olur. Bu faktörler arasında sigara alışkanlığı, beslenme, genetik, çevresel faktörler, hareketsiz bir yaşam sürme gibi çeşitli etkenler sayılabilir. Risk faktörleri bulunan kişiler yaşamlarını düzene koymalı, her yıl düzenli olarak bağırsak taramasından geçmelidir.

Genetik Faktörler

Bağırsak iltihabı olan hastalarda p-anti nötrofil sitoplazmik antikorlar vardır. Yapılan araştırmalar ailesinde bağırsak iltihabı hastalıkları olanların çocuklarının bağırsak iltihabı açısından diğer kişilerden 2-13 kat riskli olduğunu göstermiştir. Bu nedenle bağırsak iltihabı risk faktörleri arasında genetik eğilimin önemli olduğu belirtilir. Bunun 12. ve 16. kromozomlar ile ilgisi olduğu uzmanlar tarafından ortaya konmuştur. Bu genetik özelliği bulunan ailelerde her altı bireyden birinde bağırsak iltihabı görülmektedir.

Bağırsak İltihabı Komplikasyonları

Bağırsak iltihabı hastalarında iltihap bağırsağın savunma mekanizmasını bozduğu için çeşitli sorunlara neden olabilir. Bağırsağın iç yüzeyinde gelişen iltihap zamanında tedavi edilerek kontrol altına alınmadığı takdirde ciddi komplikasyonlar ortaya çıkabilir.

Halsizlik

Halsizlik bağırsak iltihabı komplikasyonları arasında yer almaktadır. Hastalar iltihabın yaptığı olumsuz etkilerle kendilerini halsiz hissederler. Bunun etkisi hastalarda görülen ishal, karın ağrısı, terleme, ateş gibi belirtilerle birlikte artar. Genel halsizlik yaşayan kişilerin bağırsakları değerlendirmeye alınmalıdır.

Bağırsak İltihabı Nasıl Önlenir?

Bağırsak iltihabını önlemek, tedavi sürecini kısaltmak ve tedaviden sonra iltihabın yeniden tekrarlamasını önlemek amacıyla bazı önlemler alınabilir. Yemeye hazırlanırken, tuvaletten çıkınca, sofraya oturmadan önce ellerin mutlaka yıkanması gerekir. Ellerin akan suda sabunla 10-12 saniye kadar yıkanması ve temiz bir havlu ile kurulanması temizliği sağlayacaktır. Kaynağı bilinmeyen sular içilmemelidir. Sofrada kullandığınız kaşık, çatal gibi eşyalar temiz olmalıdır. Besinlere elle mümkün olduğu kadar dokunulmamalı ve besinler iyi pişirilmelidir. Biraz bekleyecek besinlerin derin dondurucuda saklanması önerilir.

Sağlıklı Beslenme

Sağlıklı beslenme bağırsak sağlığı için de çok faydalıdır. Doktor tarafından aksi öngörülmedikçe lifli besinlerin tüketilmesine ağırlık verilmelidir. İşlenmiş ve yağlı besinler mümkün olduğu kadar az tüketilmelidir. Özellikle kronik rahatsızlığı olanlar bağırsak sağlığına uygun şekilde beslenmelidir.

Gıdalar iç sıcaklıklarına dikkat edilerek iyi pişirilmesi ve zararlı mikropların ölmesi sağlanmalıdır. Bu yüzden yeterince pişmemiş ızgara köfte, bütün olarak pişirilmiş tavuk etinden uzak durulmalıdır.

Yeterli özen gösterilerek hazırlanmamış, uygun ortamlarda üretilmemiş mayonezli ya da kremalı salatalardan, az pişirilmiş deniz ürünlerinden uzak bir diyet programı oluşturulmalıdır. Kazandibi, sütlaç, dondurma, muhallebi gibi sütlü tatlılar pişirildikten sonra buzdolabında muhafaza edilmelidir. Salam, sosis gibi besinlerin vakumlu ambalajları açıldıktan sonra kısa sürede tüketilmelidir. Beslenmede bu tür önlemleri alarak bağırsak iltihabı sorunundan uzak kalabilirsiniz.

Sıvı Tüketimi

Bağırsak iltihabının önlenmesi ve bu rahatsızlıktan daha kolay kurtulmak için sıvı tüketimine önem verilmelidir. Vücudun yeterince sıvı alması bağırsak sağlığını korumada çok önemlidir. Bu amaçla kaynağı bilinen temiz sular tercih edilmelidir. Ayrıca mineralli su ya da doğal bitkisel çaylar da içilebilir.

Tuvalet İhtiyacını Bekletmemek

Bağırsak iltihabı tedavisinde olduğu kadar bu rahatsızlığın önlenmesi amacıyla kişilerin tuvalet ihtiyacını bekletmemesi gerekir. Dışkının bağırsaklarda uzun süre kalmaması için buna dikkat edilmelidir. Tuvalet ihtiyacınız varsa bekletmeden yapmalısınız.

Sık Sorulan Sorular

Bağırsak iltihabı hakkında makalemizde detaylı bilgiler bulabilirsiniz. Bağırsak iltihabı belirtileri, tanı ve teşhis yöntemleri, tedavisi ve bu sorunun önlenmesi için alınabilecek tedbirlerle ilgili bilgilere bakabilirsiniz. Bu bölümde de bağırsak iltihabı hakkında merak edilen soruların yanıtlarına ulaşabilirsiniz.

Bağırsak İltihabı Nasıl Tedavi Edilir?

Bağırsak iltihabı tedavisi hastalarda görülen semptomlara uygun şekilde yapılır. İlaç tedavisi sırasında bakterilerin kontrol altına alınması, iltihabın tedavisi edilmesi ve komplikasyonlardan korunma amacıyla çeşitli ilaçlar kullanılır. İlaç tedavisi genellikle ishali önlemek amacıyla uygulanabilir. Fakat her bağırsak iltihabı tedavisinde bu ilaçlar kullanılmaz. Bunun nedeni ilaçların bağırsaklardaki mikropların dışarıya atılma sürecini geciktirerek tedaviyi olumsuz etkilemesidir. Bunun dışında bakteri kaynaklı bağırsak iltihabı olan hastalarda antibiyotik tedavisinin uygulanması gerekebilir.

Ülseratif kolit nedeniyle gelişen iltihaplarda aminosalisilat ilaçlar, Crohn hastalığından oluşan iltihaplarda ise Kortikosteroid ilaçlar kullanılabilir. Bağırsak iltihabı tedavisinde bazı hastalarda metotreksat, Azatioprin gibi bağışıklık yatıştırıcı ilaçlarında kullanılması gerekebilir. Hastalarda cerrahi girişim uygulanması gerektiği hallerde olur. Bağırsak delinmesi, şiddetli iltihaplanma, bağırsak tıkanması, kanser şüphesinin olması gibi durumlarda ameliyat yapılabilir. Ayrıca hastaların tedavi süresince bol sıvı alması, beslenmesine dikkat etmesi, ellerin düzenli şekilde yıkanması, besinlerin yeterince pişirilmesi, yemek yeme için kullanılan gereçlerin temizliğine dikkat edilmesi gibi yaşam tarzında değişiklikler yapması da önemlidir. Tükettiği gıdalardan, sıvılara kadar her şeyin temiz olmasına özen gösterilmelidir. Bağırsak iltihabı tedavisinde diyet yapmanın bir etkisi olmaz. Önemli olan iltihabı tetiklemeyecek olan temiz besinlerin tüketilmesinin sağlanmasıdır. Tedavi sürecinde diyet sadece ishal sorunu olan hastalarda ishal yapıcı yiyeceklerden uzak durulması şeklinde uygulanabilir.

Bağırsak İltihabı Tedavi Sonrası Tekrar Oluşabilir Mi?

Bağırsak iltihabının nedenleri hakkında kesin bilgiler bulunmamaktadır. Bu yüzden tedavi edilen bağırsak iltihabının tekrar oluşması mümkün olabilir. Bu nedenle hastaların yaşam tarzı değişikliklerine giderek, dengeli beslenmesi, hareketli bir yaşam sürmesi, bol sıvı alması gibi önlemleri alması önerilir. Ayrıca hastaların her yıl rutin taramadan geçmeleri de gerekir. Özellikle kalıtsal olarak ailesinde bağırsak iltihabı, bağırsak kanseri gibi hastalıklar bulunan kişilerin yıllık kontrollerini ihmal etmemesi gerekir.

Bağırsak İltihabı Kolon Kanseri Belirtisi Olabilir Mi?

Bağırsak iltihabı başlangıçta genellikle kolon kanseri belirtisi olarak ortaya çıkmaz. Ancak ülseratif kolit rahatsızlığının komplikasyonu olarak hastalarda kolon kanseri gelişme riski bulunmaktadır. Ülseratif kolit hastalarında uzun süren ve erken yaşlarda başlayan klinik öykü varsa kolon kanseri gelişme riski daha fazladır. Bağırsak iltihabının başlangıcından itibaren yirmi yıl geçtiyse hastaların, %7,2 kadarında, otuz yıl geçmiş olanlarda ise %16,5 oranında kolon kanseri geliştiği belirlenmiştir. Kolon kanserinin bu vakalarda erken tanısı zordur. Çünkü bağırsak iltihabı kanser belirtilerini maskeler. Hastalarda periyodik olarak kolonoskopi yapılması, biyopsi örneği alınması gerekir.

Bağırsak İltihabı Oluşmasına Neden Olan Gıdalar Nelerdir?

Bağırsak iltihabı oluşmasında dengesiz beslenmenin etkili olduğuna dair görüşler bulunmaktadır. Ancak bu rahatsızlığın gelişmesinde hangi faktörlerin etkili olduğuna dair kesin bilgiler bulunmamaktadır. Buna rağmen bağırsak sağlığına olumsuz etki yapabilecek yağlı yiyeceklerden, sosis, salam gibi işlenmiş besinlerden, iyi pişmemiş et ve tavuk etlerinden, iyi temizlenmemiş sebze ve meyvelerden mümkün olduğu kadar uzak durulmalıdır.

Bağırsak İltihabı Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Bağırsak iltihabı besin zehirlenmesi gibi basit bir nedenden de kaynaklanmış olsa da mutlaka tedavi edilmelidir. Aksi takdirde ciddi sonuçları olabilir. Hastalarda ölüme kadar gidebilecek etkiler yapabilir. Bağırsaklar işlevlerini yerine getirmediği zaman vücut mekanizması bozulur. Sağlıklı bir yaşam için beslenmeden, yaşam tarzınıza kadar her konuya dikkat etmelisiniz.

Bağırsak İltihabı İçin Bitkisel Tedavi Yöntemleri Var Mı?

Bağırsak iltihabı bağırsak yüzeyinde iltihaplanma eşliğinde aşırı yangı ile seyreder. Bağırsağın yüzeyindeki mukusta değişimlere neden olur. Bunun karşılığında ishal, şiddetli ağrı gibi semptomlar ortaya çıkar. Bu rahatsızlığın nedeni kesin bilinmese de beslenme alışkanlıkları, genetik, stres gibi etkenlerden kaynaklandığı düşünülür. Bağırsak iltihabı tedavisinde kullanılabilecek tıbbi yöntemler dışında bitkisel tedavi yöntemleri de bulunmaktadır. Bu tedaviler en azından rahatsızlığın semptomlarını azaltabilir.

Bağırsak iltihabı tedavisinde en iyi seçenek yoğurt tüketmektir. İçeriğindeki canlı bakteriler ilse bağırsaktaki Ph dengesini düzenleyen yoğurt bağırsak sağlığına çok faydalı olur. Bakteriler bağırsaklardaki zararlıların yok edilmesini sağlayacak olan laktik asit üretiminde rol oynar. Her gün bir kâse yoğurt tüketebilir, isterseniz meyve ve sebzeleri yoğurt ile yemeyi deneyebilirsiniz.

Bağırsak iltihabı için patates suyu da tüketilebilir. Patates suyu iltihap ve ishal ile mücadelede etkilidir. Ayrıca bağırsak aktivitelerini destekler. Pirinç suyu da bağırsakta Ph dengesinin sağlanmasına yardımcı olan doğal probiyotik bir besindir. İçerdiği nişasta ile bağırsak hassasiyetini azaltarak, sağlıklı bakterilerin artmasını sağlar.

Keten tohumu suyu doğal lifler içerdiğinden, bağırsak sorunlarını gidermede oldukça etkilidir. İçeriğindeki antioksidanlar ve yağ asitleri sayesinde bağırsak iltihabını azaltır. Lif bakımından zengin olan havuç bağırsaktaki ağrı ve hassasiyetin azaltılmasını sağlar. Bağırsakları koruyucu bakterilerin beslenmesini sağlayan probiyotik yapısıyla havuç oldukça yararlı olur. Bu bitkisel önerilerin dışında muz da pektin içerdiğinden bağırsağın Ph dengesini düzenler. Bu sayede kabızlık ve ishalin önlenmesini sağlar.

Bağırsak İltihabı Ağız Kokusu Yapar Mı?

Ağız kokusu çeşitli sebeplerden kaynaklanabilir. Bunların arasında bakterilerden kaynaklanan ağız kokusu da vardır. Bağırsak iltihabı olan hastalarda bağırsaklarda emilim bozukluğu sorunu yaşanıyor ise ağız kokusu yapması olasıdır. Ancak bunun tespit edilebilmesi için bir doktora başvurmanız da yarar vardır.

Bağırsak İltihabı Adet Gecikmesine Neden Olur Mu?

Bağırsak iltihabının adet gecikmesine neden olması mümkündür. Araştırmalar çölyak hastalığı gibi nedenlerle bağırsak iltihabı olan kişilerde kansızlık ve adet gecikmesi sorunu yaşanabileceğini ortaya koymuştur. Adet gecikmesinin nedeni kesin olarak bilinmiyorsa hastaların detaylı olarak değerlendirilmesi gerekir. Bunun açıklığa kavuşturulması için bağırsak iltihabının kesin tanısı yapılmalı ve tedaviye başlanmalıdır. Tedavi sonrasında hastalarda adet gecikmesi sorunu çözümlenirse sorunun bağırsak iltihabından kaynaklandığı anlaşılabilir.

Aşırı Alkol Tüketimi Bağırsaklarda İltihaplanmaya Neden Olur Mu?

Alkol tüketimi genel sağlığımız için oldukça sakıncalıdır. Aşırı alkol tüketimi bağırsak yüzeyine zarar veren etkiler yapabilir. Nihayetinde alkol kimyasal madde içermektedir. Bu nedenle aşırı alkol tüketiminin bağırsak iltihabı oluşmasında etkili olduğu söylenebilir.

Bağırsak İltihabı İçin Hangi Bölüme Gidilir?

Sindirim sistemi hastalıklarının ve özellikle de bağırsak hastalıklarının son yıllarda artmaya başlamasıyla beraber birçok hastanede gastroenteroloji bölümü açılmış durumdadır. Bağırsak iltihabı hastalığına da bu bölüm bakmaktadır. Eğer gastroenteroloji bölümü yok ise dahiliyeye de başvurulabilir. Hastalığın takip ve tedavisi dahiliye kontrolünde gerçekleştirilecektir. Duruma göre genel cerrahiye de sevk işlemi gerçekleştirilebilir.

Bağırsak İltihabı Hangi Testlerle Anlaşılır?

Tüm iltihaplı hastalıklarda olduğu gibi bağırsak iltihabında da kan değerleri fark edilebilir şekilde değişir. Bunun sebebi bağışıklık sisteminin antikorları kana karıştırmasıdır. Doğal olarak teşhis aşamasında da tam kan sayımı mutlaka gerçekleştirilir. Sonrasında ise görüntüleme tekniklerinden yararlanılır. Hastalığın tam olarak karakterini anlamak için ise biyopsi uygulaması gerçekleştirilir. Son aşamada tanı ve tedavi için kolonoskopi yapılabilir.

Bağırsak İltihabı Kaç Gün Sürer?

Bağırsak iltihaplarının büyük bir bölümü tedavi gerektirir. Kendiliğinden iyileşen bağırsak iltihabı hastalıkları ile çok nadiren karşılaşılır. İlk tedavi seçeneği her zaman ilaçtır ve bu tedavi yaklaşık olarak üç hafta ile beş hafta arasında sürer. Tedavi tamamlandığında bağırsak iltihabı da ortadan kalkar. Eğer ilaç tedavisi işe yaramazsa yani bağırsak iltihabı devam ederse cerrahi müdahale gerçekleştirilir. Yani hastalığın süresi hastaya ve tedavi yöntemine göre değişmektedir.

Bağırsak İltihabı Olan Nasıl Beslenmelidir?

İltihaplı bağırsak hastalıklarının ilerleme karakteri hastadan hastaya göre ciddi değişiklikler göstermektedir. Doğal olarak beslenme düzeni de hastaya göre belirlenmektedir. Genel kaideler ise şunlardır:

  1. Beslenme protein ağırlıklı olarak gerçekleştirilmelidir ve kesinlikle azaltılmamalıdır.
  2. Posalı gıdaların tüketimi artırılmalıdır.
  3. Vitamin ve mineral takviyeleri yapılmalıdır.
  4. Gaz yapan her türlü besin ile asitli içecekler bırakılmalıdır.
  5. Kafein alımı mümkünse sıfırlanmalı; sıfırlanamıyorsa da azaltılmalıdır.
  6. Mayasız süt ürünleri bırakılmalıdır.
  7. Sebzeler pişirilerek tüketilmelidir. Her hastaya özel bir diyet yazılması mecburidir.

    Bağırsak İltihabı Neden Olur?

    Bağırsak iltihaplarının gelişmesinde üç farklı sebepten bahsetmek mümkündür. Bunlardan birincisi genetik yatkınlıktır ki tüm hastaların yüzde on kadarını oluşturmaktadır. Diğer sebep ise psikolojik baskı unsurlarıdır. Sürekli olarak stres ya da depresyon bağırsak sağlığı üzerinde çok etkilidir. Üçüncü sebep ise bozuk bazı gıdaların tüketilmesi ile sürekli olarak beslenme alışkanlıklarının bozuk olmasıdır. Bağırsak florasını değiştiren her türlü alışkanlık beraberinde iltihap riskini getirmektedir. Ayrıca ülser – gastrit gibi hastalıklar da iltihaba sebep olabilmektedir.

    Bağırsak İltihabı Nelere Sebep Olur?

    Bağırsak iltihapları oldukça tehlikelidir. Sistemli olarak müdahale edilmesi gereken bağırsak hastalıkları sınıfında yer alırlar. Tedavi edilmedikleri takdirde de hayat konforunu düşürmekten başlayan, ölüme kadar devam eden skalada onlarca riski doğurabilirler. Yorgunluk, halsizlik, istemsiz dışkılama, yanma ve acı, cilt sorunları ve ölüm başlıca sonuçlardır.

    Bebeklerde Bağırsak İltihabı Neden Olur?

    Bebeklerde gelişen bağırsak iltihaplarının sebebi genetik sorunlar ile bazı çevresel faktörlerdir. Süt ve süt ürünlerinin yanlış tüketilmesi, diğer enfeksiyon ve mide hastalıklarının sıçrama yapması gibi durumlar başlıca bağırsak iltihabı sebepleridir.

    Bağırsak İltihabı Kilo Aldırır Mı?

    Bağırsak iltihabı sırasında kilo almak oldukça güçtür. Sebebi de bağırsakları kaplayan iltihaplı yapının emilimi güçleştirmesidir. Kilo alımına sebep olacak kalorilerin alınamıyor olması da kilo verme sebebi olarak görülebilir. Çok nadiren, birden fazla koşulun birleşmesi ile iltihap sırasında kilo alımı gerçekleşir.

İlgili Bölümler
İlgili Ameliyatlar
İlgili Tedaviler